ТӘУЕЛСІЗДІГІМІЗГЕ ТИТТЕЙ ДЕ НҰҚСАН КЕЛМЕУІ ТИІС...

      БИЛІКТЕ АЙТУЛЫ ӨЗГЕРІСТІҢ БОЛМАУЫ – ӨМІРДІҢ АҒЫМЫНА ЖАСАЛҒАН ҚИЯНАТ – Расул аға, сіз қалай ойлайсыз, бүгінде халық пен биліктің арасында сенім бар ма? – Билік басын­дағылар бір мәселені жан-тәні­мен шешуге тырысқанның өзінде, көп жағдайда одан нақты бір нәтиже шығуы оңай болмай тұр. Мәселен, өткен жылдың аяғында ұшақ апаты орын алды. Апаттың себебімен дұ­рыстап күреспегендіктен, мұн­дай оқиға артынан тағы қайталанды. Халық пен билік ара­сындағы сенімнің әлсіреуі – мемлекеттің әлсізденуінің көрінісі. «Үмітсіз шайтан ғана» дейді ғой, халықтың билікке деген үміті бар. Бұл жерде, көп нәрсе халықтың өзіне де байланысты. Қандай жағдайда да қоғамның мейілінше белсенді болғаны жөн. Әсіресе, саяси мәселелерге қоғамның заң шеңберінде араласуы, ойын ортаға салуы қажет. Биліктің өзіне деген сенімді жоғалтуы – мемлекеттің өзіне де кері әсерін тигізеді. Көп­теген мемлекеттердің ке­леңсіз тәжірибесі, мұны дәлел­дейді. Билік осыдан сабақ ала отырып, өзіне жүктелген жауапкершілікті сезіне білуі, БАҚ алдында ашықтығы тұрғысынан, өз ісіндегі кемшіліктерден арылуға мән беруі қажет. Әсіресе халықтың титығына жетіп біткен жемқорлық мәселесімен күресуге қоғамдағы барлық еті тірі топтар атсалысуы керек. Олай болмаған жағдайда, Қазақстанның болашағына үлкен бір нұқсан келуі мүмкін. – Билік басында біраз өзгерістер болып жатыр. Жалпы, бүгінгі биліктің өзгеруі мүмкін бе? Ол үшін қандай қадамдар жасалуы керек? – Өмірде мәңгілік өзгер­мейтін ешнәрсе жоқ. Бар нәрсе өзгереді. Көктемнен кейін жаз, жаздан кейін күз дегендей. Адамның өмірі де жап-жас күйі қалмайды, қартаяды. Мұның бәрі философиялық табиғи дүниелер. Сондықтан қоғам да, саяси өмір де ешқашан бірқалыпта тұрақтап қалмайды. Оның өзгеруінің тарихта белгілі екі ғана жолы бар. Біріншісі – эволюциялық, екіншісі – ревалюциялық жолмен. Эволюциялық жол, бұл – өркениетті, заңды түрде, де­мократиялық тетіктерді пайдалана отырып қоғаммен санасып барып, сол өзгерістерді мейілінше бейбіт, әрі байсалды түрде жүргізу. Ал бұлай бол­маған жағдайда ерте ме, кеш пе өзгерістер бәрібір орын алады. Қатқыл әрекеттер ар­қылы яғни, ревалюциялық жол­мен. Өткен жылдары Араб мемлекеттерінде болған төң­керістер, осы жағдайды айқындап бергендей. Бұл жерде қандай да бір өзгерістерден қашқақтау, халықпен санас­пау, осының бәрі пісіп жетіліп келе, осындай қантөгістерге апарып соқтырды. Бұл өз ке­зегінде биліктің ыдырауына, мемлекеттің әлсізденуіне әке­ліп соғуы мүмкін. Меніңше, әрбір азамат бұл өзгерістердің мейі­лінше бейбіт, өркениетті түрде жүзеге асқанын қа­лайды. Бұған биліктің өзі де мүдделі. Эволюциялық даму – мемлекет тұрақтылығының, болашағының ең негізгі ке­пілі. Өзгеріс біреулер қалай ма, қаламай ма орын алады. Сон­­дықтан биліктің мұндай қа­дамдарға қарсы келмегені жөн. Билікте айтулы өзгерістің болмауын өмірдің ағымына жасалған қиянат деп түсінемін. Билік басында кадрлық ауыс-түйістер, жаңа бір ми­нистрліктің құрылуы секілді өзгерістер болғанымен, бірақ бізге жүйелі түрдегі кешенді өз­герістер, әсіресе саяси реформалар жетіңкіремейді. Өзгеріс ерте ме, кеш пе орын алады. Дегенмен, ерте болғаны ха­лық үшін тиімді. Орын алуға тиіс өзгеріске, билік тарапы түсіністікпен қарап, де­мо­кра­тиялық түр сипат танытса құба-құп болар еді. – Сөзіңіз аузыңызда, осы соңғы орын алған билік ба­сындағы бірқатар ауыс-тү­йіс­терден қандай да бір үміт күтуге бола ма? – Меніңше, бұл өзгеріс­тердің халыққа берері аз. Мен бұл жерде жаңа тағайындалған азаматтардың бәріне бірдей сенімсіздік танытып отырғаным жоқ. Ара­ларында шын мәнісінде тә­жірибелі, белсенді азаматтар да бар шығар. Менің айтпағым – жекелеген мансаптарды белгілі бір адамдарға тапсыра салғанымен, шаруа шешілмейді. Ел егемендігіне қол жеткізген 21 жылдың ішінде бізде көптеген ауыс-түйістер орын алды. Үкі­меттің өзі 7-8 рет ауысты. Бірақ осы бір ауыс-түйістерден, жаңа бір министрлердің та­ға­йындалғанынан қандай да бір келелі мәселелердің ше­шілгенін көрген жоқпын. Қай саланы алып қарасаңыз да, мейлі ол ішкі саясат болсын, я болмаса экономика, денсаулық, білім салалары болсын, ешбірінің нәтижесі көңіл көншітпейді. Соңғы жылдары біз ауыс-түйістерге тым әуестеніп кеткен сияқтымыз. Мәселен осыдан 10-20 жыл бұрын осындай ауыс-түйістер орташа есеппен 2-3 жылда бір мәрте болып тұратын. Ал соңғы уақытта жарты жылда, тіпті тоқсанына бір рет орын алатын болды. Ме­ніңше жүйелі, кешенді, ұзақ мерзімді реформаларсыз мә­селені шешу мүмкін емес. Біздің осыған дейін ұстанып келген алдымен экономика, одан кейін саясат деген реформамыз ескірді. Себебі экономикасыз саясат жоқ, саяси либерализациясыз шын мәнісінде бәсекелестікке қабілетті экономика болмайды. Бұл екеуі де бір-бірімен байланысып жат­қан дүние. Сондықтан, осы реформалар өркениетті жолмен жүзеге асуы тиіс. Екіншісі, – экономикада да, саясатта да реформалар, бірін-бірі толықтыра, жұп құрып жүруі керек. Бұл әлемдік практика. Экономикада осындай реформаларды жүзеге асырып, ал саясатта оған мән бермеуге болмайды. РЕСЕЙ ӘДІЛ ИНТЕГРАЦИЯҒА ДАЙЫН ЕМЕС. ҚАЗАҚСТАНДЫ ТЕҢ ДӘРЕЖЕДЕГІ СЕРІКТЕС РЕТІНДЕ САНАМАЙДЫ – Еуразиялық одақ Қа­зақ­­станның дербес дамуына нұқсан келтіруі мүмкін екен­дігін өзіңіз де айтып жүрсіз. Жалпы Кеден одағы мен Еу­разиялық одақ Қазақстанға не береді? Ел егемендігіне тигізер қаупі қаншалықты... – Кедендік одақ, Еу­разия­лық одақ, Ортақ эко­номикалық кеңістік болсын, қай-қайсысы да интеграциялық үрдіс болып табылады. Интеграцияның жай ғана қарапайым ынты­мақ­тастықтан, принципті өзге­шелігі бар. Яғни, бұған енуші мемлекет өзінің тәуелсіз лауа­зым­дарын өзінен жоғары тұр­ған интеграциялық бір ко­миссияға өз қолынан беруі. Қарапайым тілмен айтқанда өзінің тәуелсіздігінің бір бө­лігінен айрылу. Соны сарп етудің нәтижесінде ортақ бір мақсаттарға жету. Әсіресе осындай қарым-қатынастың өзімізден әлдеқайда жоғары дәрежедегі мемлекетпен жүр­гізіліп отырғандығы бізді алаң­датуы керек. Екіншіден, Ке­дендік одақта да, басқада да, біздің ең негізгі әріптесіміз – Ресей екендігі белгілі. Бұл жердегі мәселе – Ресейдің әділ интеграцияға дайын еместігі. Олар сөз жүзінде әділ қарым-қатынастамыз дегенмен, іс жүзінде Қазақстанды өзімен тең дәрежедегі серіктес ретінде санамайды. Мұны Путиннің талай мәлімдемелерінен ай­қын аңғаруға болады. Ке­зінде біз Кедендік одаққа кір­­генде, одаққа мүше мемле­кеттің барлығының бірге Дү­ние­жүзілік сауда ұйымына кіретіндігі айтылған еді. Бірақ Ресей осы берген уәдесінде тұрмай, Қазақстан мен Беларусияны орта жолда тастап, тіпті оларды құлақтандырмастан, өзі жеке дара кіріп кетті. Бұл өз кезегінде Қазақстанның сау­дасына үлкен нұқсан келтірді. Сонымен қатар, ресейлік өкіл­дердің Қазақстанмен кеңеспей, енді одақ аясында ор­тақ Парламент құруды, ортақ валюта енгізуді жоспарлауы – бізді өзімен санасатын ел ре­тінде қарамайтындығын көр­сетеді. Осыдан-ақ бұрынғы им­перия­лық сарындағы сая­саттың жанданып келе жатқандығын көріп отырмыз. Кеше Байқоңырды жалға алған Ресей бүгін оның негізгі қожайыны – Қазақ­стан­мен санасқысы келмейді. Бұл жоғарыда айтқан сөзіме дәлел болса керек. Өкінішке орай мұндай мысалдарды көп­теп келтіруге болады. Сол баяғы империялық пи­ғылдарын әлі күнге дейін іске асырып отырған Ресей сияқты мемлекетпен толық­қан­ды интеграцияға бару – экономикалық, саяси, стра­те­гиялық тұрғыдан алғанда Қазақстан үшін өте қауіпті. Бұл жерде Ресейге қарсы шығуды алға тартып отырғаным жоқ. Әлемдік тәжірибеге сәй­кес көрші мемлекет ретінде игі дос­тастықты сақтай отырып, ынтымақтастықтың өзара тең дәрежеде жүруін қамта­масыз етуіміз керек. Әуелі ең негізгі құндылығымыз – Тәуел­сізді­гі­мізге нұқсан келтірмеуді ой­лағанымыз жөн. Осындай не­гізгі алғышарттарды орындай отырып, жалғыз Ресеймен емес, басқа елдермен де достастық қа­рым-қатынасты жалғастыру керек. – Саясаттанушы ретінде не айтасыз, алдағы уақытта елімізде қандай саяси оқиғалар болуы мүмкін? – «Жаман айтпай, жақсы жоқ» дейді ғой қазақта, өзімнің топшылауымша соңғы уақытта Қазақстанға төніп тұрған түрлі тәуекелдер, түрлі қиындықтар жылдан-жылға көбейіп келе жатыр. Мұның себебі – елімізде түрлі проблемалардың дер ке­зінде анықталмайтындығы, түйт­кілді мәселелердің се­беп­терімен күресудің орнына, биліктің сол баяғы өрт сөн­дірушінің қалпында отыр­ған­дығы. Бізде туындаған мәселенің себептерімен емес, салдарымен күрес жүргізу, я болмаса соны сөз жүзінде жүргізу әдетке айналған құбылыс. Кезекті бір заңды қабылдай салу, жаңа бір мемлекеттік ме­ке­мені аша салу – мұның бәрі мәселені шеше алмайды. Бұл тек өзін-өзі алдаудан басқа ештеңе емес. Жең ұшына жалғасқан жемқорлықты, шекарадағы ке­леңсіз жағдайларды, лаңкестік мәселесін, жалпы кез-келген проблеманы сөз жүзінде шештік дегенмен, бұлар ешқайда жо­ға­лып кетпейді. Керісінше қор­далана түсіп, одан әрмен ушыға береді. Қарапайым кішкене жағдайдан басталып, үлкен орны толмас, қайғылы оқиғаға әкеліп соқтыруы ықтимал. Мәселен, Жаңаөзендегі оқи­ғада мұнайшылар жұмыс ба­бындағы өздерінің жұмыс жағдайын жеңілдету, жұ­мыс қауіпсіздігін кепіл­деу, жа­лақыны көтеру, шетел­діктердің алдында қазақстан­дықтардың деңгейін төмен­детпеу сияқты талаптарын алға тартты. Былай қарағанда ешқандай саяси астары жоқ, орындауға болатын, шығыны аз талаптар. Бірақ осы мәселеге ешкім көңіл бөлген жоқ. Нәтижесінде проблема ушығып барып, үлкен қайғылы оқиғаға әкеліп соқты. Сондықтан, билік бүгінгі күні халықтың көкейінде жүр­ген мәселелерді іс жүзінде ше­шуге кіріспесе, халық пен би­ліктің арасында қиын жағдай болуы мүмкін. Бұл – өмір үр­дісінің заңдылықтары. Ал халықтың талабы еске­русіз қалмайтын болса, онда ел ішіндегі тыныштықты сақтай отырып, әрмен қарай дамуға бет аламыз. – Халықаралық ЭКСПО көр­­месін өткізуге қызу да­йындық үстіндеміз. Жалпы жа­уап­кершілігі де жоғары, шы­ғыны да аз емес осы жоба­ның Қазақстанға берері не? – Табиғи байлықтарының арқасында Қазақстан көрші­лері­мен салыстырғанда біршама бай мемлекет. Бірақ қандай да бір әлеуеттің сарқылатын шағы болатындығын естен шы­ғармағанымыз жөн. Тіпті әлемдегі ең бай саналатын АҚШ, Ұлыбритания сияқты мемлекеттердің өзі қар­жыларын үлкен жа­уап­кер­шілікпен үнемдеп жұм­сайды. Біздің жағдайымызда қан­дай да бір қымбат жобаларды өткізбес бұрын, Қазақстан Республикасы Конституция­сында жазылған негізгі ба­сым­дықтарды еске түсіріп ал­ғанымыз жөн сияқты. «Қазақстан үшін ең басты құндылық – оның азаматтары, азаматтарының өмірі және игілігі. Қазақстан әлеуметтік мемлекет», – деп біздің Конс­титуциямызда, Егемендік жайлы декларациямызда жазылған. Ендеше сол басымдықтарды негізге алатын болсақ, қазақ­стан­­­­­­­­­­­­­­дықтардың әлеуметтік жағдайы, олардың өміріне қа­жетті алғышарттар білім, ден­саулық мәселелері, күн көрісіне жет­кілікті жалақы және зей­нетақы, өмір сүру деңгейінің қа­лыптылығы ең басты назарда болуға тиісті. Меніңше бүгінгі күні осы мәселелер көп жағдайда негізгі басымдықтан түсіп қалды. Олардың орнын жаңа басымдықтар басты. Сондықтан, халықты әлеу­меттік қамсыз­дандыру мәселесін, түпкілікті шешіп алғанымыз жөн еді. Бұл тұрғыда алып Америкадай бола алмасақ та, Шығыс Европа елдерінің деңгейіне жетіп алуымыз керек. Халық­тың әлеуметтік жағдайы түзел­геннен кейін барып, мем­ле­кет­тің атын шығаратын ха­лықа­ра­лық, иммидждік жоба­лар­мен айналысуға болады. Неге десеңіз, кейбір облыс­тарға қарасты ауыл-аймақтар таза ауыз сумен, газбен қам­та­масыз етілмеген. Тіпті кей­бі­­рінде қарапайым жол жа­сал­маған. Кейде біз бай мем­­ле­кетпіз, Қазақстанды бар­лық әлем мойындап жатыр деп кө­кі­ре­гімізді қағамыз. Бірақ шын мәнінде базбір ауыл­да­рымыз ХХІ ғасыр емес, тұр­пайы жағдайда ХІХ ғасыр­дың күйін кешіп отыр. Бұл әр­бірімізді толғандыруға тиіс мәселе. Атазаңда жазылған негізгі құндылықтар биліктің басты назарында болса, мұндай мәселелерді тілге тиек етпеген болар едік. – Қазақстанда террористік топтардың бар екендігі бай­қалып жүр. Мұнымен күре­судің жолы қандай болмақ? – Лаңкестік мәселесінде көптеген саясаттанушылар, 90 жылдардың өзінде-ақ дабыл қаға бастады. Тап қазір жағдай ушығып бара жатыр. Неге десеңіз, болашағымыз­ды сеніп тапсырар жастары­мыз­дың біразы шетелде теріс бағытта діни білім алып жатыр. Бұл бей-жай қарайтын мәселе емес. Ал билік басындағылар болса, саясаттанушылар тара­пы­нан айтылып келген сын ескертпелердің бәріне қолын бір сілтеді. Өзіне қарата айтыл­ғандарды естіген жоқ, естігісі де келген жоқ. Олар Қазақстаның Орталық Азиядағы ең қауіпсіз, ең тұрақты мемлекет екендігін алға тартып, лаңкестік жағдай мүлдем орын алмайды деген сенімде болды. Бірақ бүгінде еліміздегі буыны қатпаған жастардың арасында діни сауаты жетіспегендік­тен, сырттағы діни ағымдар әл­де­қайда әділ екен, Аллаға жақын екен, деген ұстаным пайда болды. Сондықтан да, біз мектеп табалдырығындағы жас­тардан бастап діни сауатын дұрыс ашуды қолға алғанымыз жөн. Насихаттау, сауаттандыру жұмыстарын жүргізуде мемлекеттік идеологиялық орындар, діни басқарма әлде­қайда жоғары дәрежедегі бел­сенділік танытуы керек. Қандай да бір лаңкестік жағдай, оның ушығуы белгілі бір қоғамдағы әлеуметтік проб­лемалардың шешілмеуінің көрінісі. Сондықтан бұл мәселе діни немесе саяси тұрғыдағы шараларды жүзеге асырумен шешіле қоймайды. Көп жағдайда лаңкестік жолға түсетіндер – әлеуметтік жағдайы мүшкіл адамдар. Әсіресе олардың де­нін ата-анасынан айрылып қараусыз қалған, жұмыссыз жүрген, мемлекеттен қандай да бір қолдау көрмеген жастар құрайды. Сондықтан да, жалпы жұртты, оның ішінде жастарды әлеуметтік тұрғыдан қолдау түрлі түйткілдің алдын алуға септігін тигізеді. Бұл тұрғыда рухани құндылықтарымыз – адамгершілік, пәктік, тазалық сынды дүниелердің де сақталуы да аса маңызды. Бүгінгідей на­рық заманында Қазақстан қоғамында ұлтты біріктіретін құндылықтардың көбісі аяқас­ты болып қалды. Есесіне оның орнын ақшаға, күшке, әлім­жеттікке табыну басты. Осындай нәрселер құндылыққа ай­налған заманда жұрттың өзге ағымдардың жетегінде кетуі белең алады. Сон­дықтан жо­ғарыда тілге тиек еткен мә­селелерді кезек күттірмей, ше­шуді қолға алғанымыз жөн. ӘРБІР АЗАМАТ ҚАЗАҚ ЕКЕНІН ӨЗ ІС-ӘРЕКЕТІМЕН ДӘЛЕЛДЕУІ КЕРЕК – Дипломатиялық қызметке ерте араласқаныңыздан хабардармыз. Ерте қол үзуіңізге не себеп болды? – Ия, мен дипломатиялық қызметке ерте араластым. 1992 жылдан бастап, 2007 жылға дейін Сыртқы істер министрлігінде қызмет еттім. Сол уақыттың басым бөлігінде мұсылман елдері, араб әлемі бағытында жұмыс істедім. Кейбір шетелдердегі елшіліктерде қызмет еттім. Атап айтсам, Мысыр Араб Республикасында, Израильде, Біріккен Араб Әмірліктері мен Ливияда қызмет атқардым. Қазақстан егемендігін ал­ғаннан кейін, 1992 жылы көп мәселе тәуелсіз түрде шешілді. Сол кезде бізге өзіміздің Сыртқы істер министрлігін жасақтап, онда қызмет  ететін мамандарды дайындау қажеттілігі туды. Сол мамандардың алғашқы легінде мен де болдым. Араб бағытында жаманды-жақсылы жұмыс жасадық. Бірталай тәжірибе жи­нақтадым. Мемлекеттік қыз­метке, соның ішінде сыртқы істер саласына он бес жылдай өмірімді арнадым. Бір жағынан, жаңаша бір бағытта жұмыс істеу де ойымда болды. Екіншіден, өзімнің отбасылық жағдайыма байланысты себептер де болды. Үшіншіден, ұлдарымның өз отанында, ұлттық мектепте оқығанын қаладым. Төр­тіншіден, 92 жылдары біз мем­лекеттік қызметке араласа бас­таған тұста ондағы біздің талпынысымыз, жұмысқа деген көзқарасымыз, бұл кездегіден мүлдем бөлек болатын. Сондай ұмтылыс 2000 жылдардың басынан бастап бәсеңдей бас­тады. Өзіме ұнамайтын басқа құндылықтар пайда болды. Өз болашағымды өзгерген, мұндай үрдіспен байланыстыра алмадым. Бір жағынан мемлекеттік қызметтегі кейбір үрдістерден көңілім қалды. Сондықтан да жоғары мансаптан кеттім. Бұған өкінген кезім жоқ. – Дипломатия саласында жақсы қызмет ұсынылса барар ма едіңіз? – Маған бұл салада түрлі қызметтер ұсынылып та жүр. Бірақ мен бармас едім. – Саясаткерлердің көбісі сақ келеді. Өзіңізді қандай саясаттанушымын деп ойлайсыз? – Мен өзіме өзім баға бер­мей-ақ қояйын. Мәселе сақ­тықта емес, мәселе шындықты айта білуде. Ойыңды толық­қан­ды жеткізуде. Осы тұрғыдан алғанда мейілінше тәуелсіз бо­луға тырысамын. Ешбір пар­тияға кірмеймін, ешбір мем­ле­кеттік орында жұмыс істе­меймін. Мемлекеттік қызметте оты­рып немесе белгілі бір саяси партияның құрамында жүріп саясаттану ғылымымен еркін айналыса алмайсың. Белгілі  бір бағыныштылық болады да, ойыңды еркін жеткізуге мүмкіндігің болмайды. Менің түсінігімде, саясаттану саласында жүрген азаматтар өздерінің еркінді­гін сақтап, тәуелділіктен аулақ болғаны жөн. Егер саясаттанушы қаржылық жағынан біреуге тәуелді болса, онда ол толыққанды саясаттанушы бола алмайды. Өз тәуелсіздігімді өзімнің бір байлығым деп есептеймін. – Аға, бір сұхбатыңызда айтқан екенсіз «ана тілін меңгере алмай жүрген достарым көп. Бірақ қазақ дегенде, ұлт мүддесі дегенде жүрегін суырып беруге дайын» деп. Қазақ бола тұра, қазақ тілін білмеген, әрі білуге құлық танытпаған жандар ұлт мүддесі дегенде, жүрегін суырып береді дегенге өз басым сенбес едім... – Меніңше әрбір қазаққа қазақ тілін біліп қана қою жет­кіліксіз. Арамызда тілдің ма­йын тамызатын азаматтар бар, бірақ олардың арасынан өкі­нішке орай жемқорлар да, ұры-қарылар да табылып жатады. Екіншіден, белгілі бір себептерге байланысты қазақ тілін білмейтін немесе жеткілікті дәрежеде ойын жеткізе алмай­тын азаматтар бар. Бірақ олар қазақ болудан, қазақ үшін қыз­мет етуден қалып жатқан жоқ. Мәселен, мен өзім мектеп қабырғасында оқыған жылдары Алматыда төрт қазақ мектебі ғана болды. Екеуі интернат, екеуі орта мектеп. Бұл үлкен қала үшін өте аз. Олар сон­дықтан да орысша оқуға мәжбүр болды. Өз таңдауымен емес, тағдыр солай болды. Мек­тепті орыс тілінде оқыған соң, институтты да орысша оқуға мәжбүр болды. Бұл олардың кінәсі емес, белгілі бір дәрежеде соры деп айтуға болады. Менің таныстарымның арасында біразы орысша білім алып, орысша тәрбиеленген. Бірақ қазіргі таңда қазақ тілін жете меңгеріп алған. Олардың арасында Қуат Домбай, Мұхтар Тайжан сынды азаматтар бар. Олардың бүгінгі атқарып жүрген істері кейбір тіл білетін азаматтардан артық деуге болады. Меніңше оларды тіл білуіне қарап бағалауға болмайды. Қазақ екенін әрбір азамат өз іс-әрекеттерімен дәлелдеуі керек деп ойлаймын. – Тұщымды әңгімеңіз үшін рахмет! Сұхбаттасқан Гүлмира САДЫҚОВА