КҮШІГІНДЕ ТАЛАНСА...

  Қазақтың қоңыр тірлігін қоңырсытып көп сөз қыламыз: жұмыс жоқ, балабақша жетпейді, мектептер білім бермейді, жоғарғы оқудың құны қымбат, дәрігерлер – дәрменсіз, полиция – пайымсыз, прокурор – парасатсыз, имам – имансыз (Астағфраллаһ!) т.с.с. тізбегі тұйығын таптырмайды...   Кейде ойлаймын: осынау қат-қат қиындықтардың арасын ажыратпай, құрыштай қуаттандырған  бір пәлекеттің бары анық.   Көп ойланып, мың толғанып, жұмбағын таптым. Бұл пәлекеттің аты – «бармақ басты, көз қысты» жемқорлық екен... Дәп сол сабаздың өзі. Шырмауық­тың шылауындай шап беріп, шыр­көбелек айналдырады да, жапонның «бу ши до» күресінің тәсілімен, ты­ны­сыңды тарылта түседі. Түбінде, алды­мен, байлықтың торына, сосын, тағдырыңның табаны тайып кетсе, темір торға «топ» ете түсіп қалғаныңды сезбей де қаласың... Қазақ жемқорларының «биогра­фиясы» біркелкі, бір-бірінен аумайды. Мысалы, күні кеше күнін әзер кө­ріп, көтерем атанған, айталық, Са­балақ бауырымыздың аспаннан күт­кені жерден табылып, кішкене дәре­желі шенеунік болып шыға келе­тіні бар. Алдымен, аздап кәсіпкерлікпен айналысқан Сабалақ бауырымыздың шаруасының кірісін – шығысы жы­ғып кете берген соң, бұл байғұс жи­ған-терген, тапқан-таянғанын тиісті кісінің қалтасына тықпалап жүріп, тапал тайқардай ортанқол қызметке тұяқ іліктіреді. «Қарға – қарғаның көзін шұқымайды» дейтін принцип­тен айнымаса, бұл пендеңнің де қа­рынына май бітіп, қабыр­ғала­рының арасы бітеле береді... ...Алты ай бұрын Алматының ға­жайыптарына ауызын ашып, көзін жұмған Сабекең тілі күрмеліп, Шан­хайдың шайханасы мен Үрімшінің үйлері туралы толғайды... ...Араға бір жарым жыл салып, Араб Әмірліктерінен соғылған Сабе­кенің ұялы телефонының қоңырауы түн ұйқыңды төрт бөледі... ...Небәрі отыз айдан кейін, Са­балақтың Праганың пәтірін асап отыр­ғанын көруіңіз кәдік... Басынан шіріп, аяғынан іритін бұл тірліктің бұрылыс-бұралаңын іздеп әуре-сарсаңға түспей-ақ қойы­ңыз... Тіпті, әрбір жылы мемлекеттік бюджеттің жылдық жалпы кіріс-шығысын түзу барысында-ақ, жылпос жемқорлар өздерінің «арман-мақ­саттарын» осынау қарымды қаржы­лық құжаттың қуыс-қуыс құпия қат­парларына жасырып үлгеретін сияқ­ты... Бірақ, «Асқанға – тосқан» былай дейді: Қазақстанның Ауыл­шаруашы­лық министрлігінің қарауындағы Су шаруашылығы комитетінің төрағасы Ислам Әбішев 303 миллиард теңгенің қыруар қаржысын үнемдеді. Қа­лай­ша? Себебі, Әбішев мырза мәселеге жанашырлық ниетпен, отаншылдық ой-парасатпен қарап, ерінбей есеп-қисаптар жасады... Әйтпесе, әлгі 303 миллиард теңге­нің ішіне «түйені түгімен» жұта­тын­дардың Швейцариядағы қонақүй­лері, Нидерландыдағы жер телімдері, Кипрдегі мейрамханалары, Лон­дондағы пентхаустары, Хорватиядағы ойынханалары мен Парижде жеген қуырылған құрбақалары мен Пекинде асаған шалажансар жыландары; сосын, ұлын үйлендіру, қызын ұзату, құдасын шақыру, тиімді акциялар мен қымбат көліктер сатып алу; фин мон­шасына шомылу, герман сырасын сі­міру, тоқмейіл тоқалмен табысу тә­різді жер бетінің жылы-жұмсақ «жұмақтары» түгел енгізілетіні сөз­сіз... Сөйтіп, «жемқорлық» диагнозы қойылып, айықпас ауыруға шалдық­қан Сабалақ бауырымыз күндердің-күнінде кісіге сәлем беруден қалады. Кеше ғана соңғы күлшесін бөліскен досынан жеритін күйге түседі... Өздерін «Демократияның отаны­мыз!» деп далақтап, кеудесін қаққан Американың өзінде жыл сайын мың­нан астам шенеунік жемқор­лық­тың торына түсіп, түрмеге төсек са­лады екен. Құдай сақтасын, бұл – «Демо­кратияның отаны емес – опасыздық отаны!» ғой.... ...Атам заманнан қазақта «күші­гінде таланған» дейтін тіркес бар. Қазақ данышпан халық қой, меніңше, жемқорлықты да күшігінде талап тастау керек, әйтпесе, өсіп-өніп, өз-өзіне келіп, кемелденіп алған соң, бой бермей, «балағымызды жыртады...» Құлтас ДОСТАН