Мәдениет: өркениеттерді қалыптастырады, халықтарды жақындастырады

Әлем астанасы Нью-Йорктегі форумда қазақ әдебиеті мен мәдениетінің таныстырылымы өтті

Үстіміздегі жылғы жел­тоқ­санның 4-і мен 7-сі аралығында Аста­на­ның 20 жылдық мерей­тойы аясында ҚР Мәдениет және спорт министрлігінің ұйым­дас­тыруымен, ҚР Ұлттық академиялық кітапханасы Қазақстан Жазушылар Одағымен бірлесіп «Жаһандық әлемдегі заманауи қазақ­стандық мәдениет» атты Қазақстанның мәдениеті мен әдебиетінің кезекті халықаралық форумын әлем астанасы саналатын Нью-Йорк қаласында өткізді, - деп хабарлады "Парламент және халық" басылымы.

Бұл іс жүзінде Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Қазақстандық мәдениет жаһандық мәдени мұраның ажырамас бөлігіне айналуы тиіс. Ол әлемдегі түрлі халықтардың мәдени құндылықтарын қабылдау жүйесінде нақты танылуы тиіс», – деген талабынан өрбіген қадамға айналды.  Ұлттық академиялық кітап­ха­наның директоры Үмітхан Дәуренбекова айтпақшы мұндай форумдар бұған дейін Сеул, Лондон және Берлин қалаларында өткі­зілген болатын. Мақсат – қа­зақ­стандық мәдениеттің әлемдік мәдени кеңістікке интеграция­лануына жол ашу. Іс-шаралар аясында әдебиет, мәдени алмасу мен ынтымақтастық саласындағы соңғы үрдістерді сараптау, мәдениет пен әде­биет саласындағы маман­дар­дың ұлттық идеясы шең­беріндегі күш-жігерін біріктіру көзделді. Іс-шаралар жоғары деңгейде өткізілді. Сондай-ақ өзара әріптестік аясында әдебиетшілер мен өнер өкілдері үшін қолайлы шығармашылық ахуал қа­лып­тастырылды. Тә­уелсіз Қа­зақстанның қол жет­кізген же­тістіктері шетелдік әріп­тес­тер­дің қызығушылығын тудырды. АҚШ-та өткен форумға «Ай­қын» газетінің бас редакторы Нұртөре Жүсіп, «Президент және Халық» газетінің Бас редакторы, жазушы-публицист Марат Тоқашбаев, ақын, аудармашы, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, «Парасат» орденінің иегері Шөмішбай Сариев, «Қа­зақ үні» газетінің президенті Қазыбек Иса, жазу­шы, сыншы, «Алаш» әде­би сыйлығының лауреаты Ас­қар Алтай, жазушы, журналист, «Қазақ әдебиеті» газетінің бас редакторы Дәу­рен Қуат, ақын, филология ғылымдарының кандидаты Еуразия ұлттық универ­си­тетінің доценті Оңай­гүл Тұр­жан, белгілі теле­жүргізуші Майя Бекбаева және т.б. қатысты.

Форум аясында қазақ авторлары кітаптарының тұ­саукесері және «Қазақстан әдебиеті мен мәдениеті» фо­то­көрмесі өткі­зілді. Форум тізгіні тапсырылған «Айқын» газетінің бас редакторы Нұртөре Жүсіп өзінің ысылған, тәжірибелі модератор екендігін байқатты. Форум синхрондық аударма арқы­лы негізінен қазақ және ағыл­шын тілдерінде өтті. Өз кі­та­бының тұсаукесерінде ақын Шөмішбай Сариев осындай жетістіктің өзі Қазақстан тәуелсіздігінің арқасы екендігін айтып: «Өзімізбен қатарлас ақын-жазушылар шетелге шығып жатқанда: «Шетелге өзім жетпесем де, өлеңім жетсін», – дейтін едім. Америкаға тұңғыш рет аяқ басып тұрмын. Осында кітаптарымның тұсаукесерін өткіздім. Әсер деген ұшан-теңіз!» – деп тебіренді. Форум жұмысына қатысқан Қазақстанның АҚШ-тағы ел­шілігінің Нью-Йорктегі бас консулы Жәнібек Әбдірашев мырза Қазақстан мен АҚШ арасындағы достық бай­ла­ныстарға тоқталып, оның ішінде мәдени және әдеби байланыстардың көкжиегі кең екендігін баса айтты. Модератор Нұртөре Жүсіп форумға зор ынта білдірген АҚШ қаламгерлері мен өнер, бизнес саласының мамандарын таныстырып өткен. Ақиқатында биз­несмен Ра­ви Батра, про­фессор, фи­ло­софи­я ғылымдарының док­торы Леонид Голдин, халық­арылық билердің жұл­ды­зы, мейманханалар мен халықаралық жобалар­дың дизайнері Марселла Рэйвел, әнші, Нью-Йорк университетінің профессоры Диаз Муссалимов, гастрольдік сапарлардың дирижері және музыкалық директоры Мартин Пикук, Франция, Оңтүстік Африка, Оңтүстік Корея, Гонконгта көрмелері өтіп жатқан Шейла Превост, медицина профессоры Даниелл Фасс, кәсіпкер Дэвид Валеру форум жұ­мысына белсене қатысып ой-пікірлерімен бөлісті.

«Қазақ үні» газетінің президенті Қазыбек ИСА: – «Рухани жаң­ғы­ру» аясын­да­ғы «Ту­ған жер» бағ­дар­ламасы ұлттық кодтың қал­пына келуіне қайрат жасайтын елдік ма­ңы­зы ерекше үл­кен шара. «Отан от­басынан басталатыны» сияқты, Тәуелсіз еліміздің берік негізі  туған жерден бастау алатыны айқын. Қазығы ауылда қа­ғы­лып келген қазақ үшін туған ауылы қай қиырда жүрсе де, қай қияға шықса да, әрқашанда қасиетті мекені! Қазір жаппай ауылдан қалаға көшу белең алып тұрғанда, бұл бағ­дарлама ауыл ажа­рын кіргізіп, елдің берекесін артты­ра­тыны анық. Бұл жо­баға мате­риалдық құн­ды­лық бере алатын кәсіпкерлермен қа­тар рухани күш бере­тін қалам­гер­лер, жал­пы зиялы қауым да белсене атсалысуы тиіс!

«Қазақ әдебиеті» газетінің бас редакторы Дәурен ҚУАТ: – Түркі халықтарының арғы атасы болып сана­латын сақтар мен ғұн­дар­дың ауызша және жаз­ба әде­биетінің сақ­тал­ған нұс­­қа­ларын қа­зақ ға­лым­дары қазақ әде­­­бие­тінің бастап­қы шы­ғар­малары са­най­ды. Көп­теген зерттеу­лердің нә­ти­жесінде кө­не түркі әде­би мұра­лары қазақ­тың ұлттық сөз өнері­нің ге­­незисі бо­лып есеп­те­лу­де. Олар – сақтардың «Алып Ер Тоңа», «Шу» сияқты қаһар­ман­дық дас­­тандары, ғұн­дардың «Атилла», «Көк бөрі», «Ерге­­некөн» сияқты ба­тыр­лық жырлары, Моң­ғолия мен Ресейдегі Оң­түстік Сібірден та­был­ған Орхон-Енисей жазба ес­керткіштері, «Қорқыт-Ата» кітабы. Х-ХІІ ғасыр­лар­да өмір сүрген түркі да­на­лары әл-Фара­би, М.Қаш­қари, Ж.Бала­са­ғұн, Қ.А.Йассауи, А.Йгү­неки, С.Бақыр­ғани шы­ғар­малары да қа­зақ ауыз жә­не жаз­ба әде­­биетінің қа­лып­та­суына белгілі дә­ре­же­де ықпалын тигізгені анық.

«Тұмар» журналының бас редакторы, ақын Оңайгүл ТҰРЖАНОВА: – Бүгiнгi өркениет же­тiстiктерiнiң тала­йы дерлiк ауыз әде­биетiнен және одан берiдегi көркем шы­ғар­малардағы кейiп­керлер мен оқиға­лар­дан қазiргi өмiрге көшiрiлдi. Яғ­ни, қиял­да сызылып, шы­найы өмiрде жүзеге асырылды. Демек, көркем әде­биетi  өркендеген ел – идеялар отанына айналады. Олай болса, біз әлемдік әде­биеттің бір-бірі­мен үнемі байланыс­та болуына мүд­делі болуымыз керек. Бір-бірімізден идея алу арқылы, адамзаттың қоғамын жаңа кезеңге кө­те­руге ұсыныс жасай аламыз. Көркем әде­биеттің негізгі мис­сиясының бірі осы.

Филология ғылымдарының докторы, профессор Шерубай ҚҰРМАНБАЙҰЛЫ: – Жазу – мәдениет­тің маңызды бел­гісі. Әлем халық­та­ры мә­де­ниетінің да­муында жа­зудың ала­тын ор­ны айы­рық­ша. Түркі ха­лық­тарының тарихы мен мәдениетінің де тамыры те­рең­де. Біздің жазу мәде­ние­тіміз көне ғасыр­лар­дан бас­тау алып жа­тыр. Түркі халық­тары­ның әлемдік мәде­ниетке қосқан үлкен үлесінің бірі Орхон-Енисей, Та­лас ескерткіштеріндегі мәңгілік өшпестей етіп тасқа қашалып жа­зылған руна жазуы. Біз жаһан жұрт­шылы­ғының алдында өте ерте замандарда жа­зуды ойлап тапқан, өз жазуын тұтынған халық­тың, көне түркі­лер­дің ұрпағы ретінде айдай әлемге жар салып, мақтанышпен айта аламыз.

Жазушы, Халықаралық «Алаш» сыйлығының лауреаты Асқар АЛТАЙ: – Әкемді он жасында алып кетіп Мәскеу түбіндегі әскериди­вер­сиялық мектепк­е түсіріпті. Ол барлау­шы офицер болып, Шын­жаңдағы қазақ хал­қының тағ­ды­рына әсер етуге ұм­ты­лыпты. Өкінішке қа­рай ондай азаматтар құр­бандыққа ша­лы­нып кетті. Әкемнің барлау ісін­дегі қызметі жайлы тұтас бір романды арнаймын деуші едім, кейін бұл ойым­нан айныдым. Себе­бі, тек әкем жайлы жазсам, ол бір ғана барлаушының тағдыры боп кетер еді де, халықтың шеккен қайғы-қасіреті, қуаныш-шаттығы мен толайым тарихы тыс қалып қояр еді. «Сират» атты романымда әкемнің тағдырымен байланыстырып Дуглас Маккернан деген америкалық азамат туралы егжей-тегжейлі жаздым.