Құдияр БІЛӘЛ: ҒИБАДАТ МӘНІ

Құл

Барша мұсылман Құдайдың құлы, Пайғамбардың үмбеті. Соған орай мұ­сылмандар есімдері де Құдайқұл, Рахманқұл... болып келеді. Әбді-ден басталатын есімдердің бәрі сол есім иесінің Алланың құлы екендігін әйгілейді. Есімдері солай. Ал өздері... Бұл ойды өрбітпес үшін әуелі «құл» сөзінің мәніне үңіліп көрелік. Құл – бас бостандығы жоқ адам. Бұл әріге барсақ адамның адамға тәуелділігі, яғни құл иеленушілік ұғымындағы түсінік. Ал қазіргі көзқараста – сотталған адам. Алайда екі ұғым да шынайы құл мәнін ашып тұрған жоқ. Шынтуайтына келгенде, құл – тәуелді адам. Тәуелділік бір адамға болса онда оның кіріптарлығы құл иеленушіге ғана байланысты болатындықтан тәуелділік мәні толықтай ашылмай қалады. Аллаға құл екендігін сезінген адам өзінің барлық нәрсеге тәуелді екендігін пайымдайды. Пайымдаған соң құл екендігін мойындайды. Мойындаған соң, әрине, құлшылық етеді. Ғибадат дегеніміз сол. Сол ғибадат, яғни құлдың ғибадаты ғана қабыл болады. Мынандай бір тәмсіл бар: Абдуллаһ ибн Мубарак хазіреттің бір құлы бар еді. Бір күні оған біреу келіп: «Құлыңның күнделікті саған әкеліп жүрген ақшасы қабірлерді бұзып, содан қазып алған кебіндерді сатудан түскен» – дейді. Мұны естіп қатты ренжіген Абдуллаһ оны аңдуға шығады. Құлы мазаратқа барып, бір қабірді ашып ішіне түсіп намаз оқи бастайды. Алыстан бақылап, біртіндеп жақындай түскен Абдуллаһ үстіне киім деуге келмейтін шоқпыт ілген құлы бетін топыраққа сүртіп, жылап, ыңылдап отырғанын көреді. Мына аянышты жағдайды көргеннен соң, кейін шегініп, шыдай алмай өзі де жылай бастайды. Бір бұрышта тапжылмай отырып құлының ісінің соңын күтеді. Таң қылаң бере құл қабірдің бетін қайтадан жауып, мешітке келіп, таң намазын оқып болып, былай деп дұға етеді: «Иә, Раббым! Таң атты. Қожайыным менен тағы да ақша сұрайды. Өзіңнің қазынаңнан есігіңде тұрған пақырыңа бере гөр! Сол мезетте көктен бір нұр түсіп, құлдың қолына бір күміс ақша пайда болады. Абдуллаһ ибн Мубарак бұдан әрі шыдай алмай, құлын құшақтай алады да: «Сен сияқты құлға мыңдаған жан пида болсын! Бұдан былай сен менің қожайынымсың!» – дейді. Құл бұдан соң Аллаһқа: «Иә, раббым! Мен үшін құпиям ашылып, сырым әшкере болғаннан кейінгі өмірдің мәні жоқ. Маған берген аманатыңды тілге түсірмей тұрып ал!» – деп дұға етеді де, қожайынының қолында осы сөздерді айтып жатып жан тапсырады. Осы тәмсілден мәлім болғанындай құл – ешнәрсеге ие емес. Ондағы бар нәрсенің бәрі Алланікі. Енді сол құл иеленіп отырған «бар нәрсеге» мән беріп көрелік. Олар – 12 мүше. Мұсылмандар, оның ішінде қазақ та бар, 12 мүше саулығын байлық деп қабылдаған. «Әуелгі байлық – денсаулық» дейтіндігіміз де сондықтан. Көздің көруі, құлақтың естуі сияқты әр мүше қызметінен басқа адам бойында жүріп жатқан біз білетін, білмейтін процесстерді іске қосып, соның бәрін құлға қызмет еткізіп қойған Алла Тағалаға шексіз мадақ пен құлшылық, әрине, соны білген адамдар тарапынан жасалады. Оған адамзат үшін жаратылған мына ғаламды, оның өзіндік бір үйлесімге құрылған кереметтерін, күнделікті жеткізіліп тұрған ризық нәпақаны қоссақ, құл байлығы еселене түседі. Мұның бәрі біз түгі жоқ деп білетін құл меншігіндегі нәрселер. Бірақ осыған шүкіршілік етіп отырған пенде бар ма?! Әрине, жоқ. Неге? Себебі біз құл мәнін әлі де толық түсінбейміз. Құлды бұзатын – «Мен». «Мен» – меншік иесі. Шынтуайтына келгенде құл мен «Мен» бір емес. Құл – өзің, ал «Мен» – нәпсі. Осы екеуінің тұтасқан формасы – адам. Алайда біздің ұғымымыздағы адам өзін құлмын деп сезінбейді. Сезінбеген соң... Жә, әуелі осы айтқандарымызды байыптап алайық. Ол үшін «Меннің» қалай пайда болатындығына мән беріп көрелік. Біз калима шаһадат айтқанда Пайғамбарымызды Алланың елшісі, әрі құлы деп қабылдаймыз. Бұл – құлдықтың әуелі. Бұдан мұсылман болудың бір шарты – құл болу екендігі мәлім болады. Ол құл – тазалық символы. Адам – соның былғанған формасы. Оны «былғаған», әрине, біз мәнін ашпаққа ниет еткен – «Мен». «Менді» біз жоғарыда «меншік иесі» дедік. Шынтуайтына келгенде меншік иесі – Құдай. Сонда «Мен» кім? Дұрыс. Ол да Құдай. Енді бізге кімнің қай Құдайға қызмет етіп жүргендігін айқындау ғана қалды. Себебі құл болған жерде оның иесі де болуы тиіс. Құл жүреді, ұстайды, көреді, сөйлейді, ақыл-ой таразысына салады... Осылай жалғастыра беруге болады. Бірақ соның бәрін шын мәнінде құл істей ме? Таразылап көрелік. Әуелгі әрекет. Құл жүреді. Ол қалайша жүреді? Әрине, аяғы болған соң. Сонда оған аяқты кім беріпті. Егер ол шын мәнінде соған ие болса, онда одан айрылып қалмайтындығына кепіл бола ала ма? Сол сияқты ол қолға да, көзге де ие емес. Тіпті ақыл-ойға да иелік ете алмайды. Сөз де солай. Өйткені тілді ол жасаған жоқ. Ол тек өзіне дейін бар нәрсені пайдаланды. Ол пайдалануға өзінікі емес тіл, таңдай сияқты дыбыс шығару құралдарын да жатқызуға болады. Енді осы жайттарды өзіміз қабылдайтын түсінік бойынша таразылайық. Әуелгі әрекет. Құл жүрді. Құл емес, мен жүрдім. Байқасақ «Мен» қалай пайда болса, құл сол сәтте ғайып болады. Әрі қарай жалғастырайық. Мен ұстадым, мен көрдім, мен сөйледім, мен өз ақыл-ойым арқылы таразыладым. Мен, мен, мен... Сонда «Мен» кім? Шынымен Құдай ма? Байыптап көрелік. Ол үшін... Өмірбаянымызға көз жіберелік. Тудық, оқыдық, жұмыс істедік, үй-жайлы болдық, абырой-беделге ие болдық... Соның бәріне иелік етіп тұрған – «Мен». Демек біз өмір бойы «Меннің» қалауы бойынша қызмет еттік. Құлшылық ғибадатты да «Меннің» жолын оңғару үшін жасадық. Сонда ол «Меннің» қалауы не? Ол қалау әркімде әрқалай көрініс береді. Мәселен біз әрқандай кәсіп иесіміз. Соны игерудегі жетістіктер «Мен» қалауын қанағаттандыру тұрғысында жасалған «ғибадаттар». Демек адам біреуге тәуелді болмай, яғни құл болмай бәрібір өмір сүре алмайды. Бірақ бұл құл, ол құл емес. Оның табынған Құдайы да басқа. Оны құлдың түрінен де пайымдауға болады. Мәселен біреу ақшаның, екіншісі қызметтік, үшіншісі арақтың құлы. Бұл құлдық түрін де соза беруге болады. Солардың әрқайсысы өз құлшылығы нәтижесіне орай белгілі бір деңгейге көтеріледі. «Тақуалары» сол жолда өледі, бірақ құлдықтан бас тартпайды. Ол «құл иеленушіні» де біз жоғарыда Құдай деп атадық. Ол Құдайдың аты – нәпсі. Осыдан кейін «Менің жүрегім таза», не болмаса «мен Алланы танимын» деп айта аламыз ба? Айта салу оңай. Бірақ ол Құдайдың Алла екендігіне деген сенім аз. Сену үшін... Құл болу керек. Иә. Сол құл. Ал оған ешнәрсенің керегі жоқ. Керек ете бастаса... Онда құл емес. Сеніміне орай Құдай да өзгеріп отырады. Таңдау әркімнің өз еркінде. Осы жерде кілтипан бар. Ол – «Сонда өмір сүрмей-ақ қоя салуымыз керек пе?..» дегенге саяды. Әрине, өмір сүру керек. Ол өмір құлды кемелдендіру үшін қажет. Құл кемелденсе өз әуелі деңгейіне көтеріледі. Ал ол әуел біз жоғарыда айтқанымыздай – Пайғамбарымыз. Демек біздің өмір салтымыз да осы ыңғайда құрылуы тиіс. Енді байыптап көрелік. Біздің өмір салтымыз Алла ризашылығын табуға негізделген бе? Біздің іс-әрекетімізге, жасаған ғибадатымызға Алла риза ма? Мәселен біздің меншігімізде бір құл бар делік. Сол құл бізге біз Аллаға құлшылық ететіндей деңгейде қызмет етсе, біз соған риза боламыз ба? Мынандай бір тәмсіл бар: «Бір тақуа адам Аллаға күндіз-түні құлшылық ететін еді. Оның тақуалығына жұрттың бәрі тәнті болатын. Қол астында осындай бір діндар адамның бар екендігі туралы хабар сол елдің патшасына да жетеді. Патша оны өзіне шақырып, «Сендей Аллаға шынайы берілген адамның менің сарайымда болғандығын қалаймын. Сен бүгіннен бастап менің сарайымда тұратын боласың» – дейді. Сонда тақуа адам: «О, мәртебелім, егер мен сіз жоқта сарайдағы күңдермен ойнап-күліп қойсам қайесіз?» – дейді. Мұны естіген патша: «О, әдепсіз, күнәһар! Сен не деп оттап отырсың!» – деп оған қаһарын төгеді. Тақуа болса: «Сіз маған әлі күнә іс істемей жатып ашу шақырдыңыз. Сонда мен осыған дейін не істесем де маған өз кеңшілігімен қарап, мені несібесіз қалдырмаған Алла қамқорлығынан кетіп, маған жазықсыз қамшы үйіріп отырған сіздің құзырыңызға өтпекпін бе? Жоқ, одан мені Алла сақтасын» – деп патша алдынан шығып кетеді. Иә, Алла мейір-шапағатының деңгейі біздің өлшемге сыймайды. Алла кеңшілік иесі. Ал біз... Бізге өзіміз сияқты құл құл болып жарытпайды. Біз оны әлгі патша сияқты сол сәтте-ақ айдап шығамыз. Демек біз құлдықтан әрдайым үстем тұрамыз. Ал ол үстемдік «Мен»-ге тән. «Мен»-нің тілеуі, құлдың тілеуі емес. Құлдың тілегі әманда қабыл болады. Мынандай бір тәмсіл бар: Баяғыда бір сіңірі шыққан кедей жігіт патшаның айдай сұлу қызына ғашық болыпты. Ғашықтық дерті меңдегені сонша тамағынан ас өтпейтіндей жағдайға жетіпті. Ғашығына қол жеткізудің мүмкін емес екендігін білсе де бір діндар ғұлама адамға барып мұңын шағыпты. Сонда ғұлама «Егер шын жүректен «Алла» деп тоқтаусыз айтып жүретін болсаң, ғашығыңа қол жеткізесің» деп ақыл беріпті. Әлгі жігіт сол сәттен бастап Алланы аузынан тастамайтын болыпты. Қайда жүрсе де, қайда барса да Алла дейді. Алладан басқа сөз айтпайды. Жігіттің даңқы күн санап арта береді. Сондай жанның бар екендігінен патша да хабардар болады. Кім екенін білмекке алдына шақырады. Алладан басқа сөз айтпайтын жігітке патша да қайран қалып, оған: «Менің қызымды алып, маған күйеу бала бол» – деп ұсыныс жасайды. Сонда жігіт армандаған жанына қол жеткізу мүмкіндігі туып тұрса да патшаның ұсынысынан бас тартып, «Егер Алла менің сұрағанымды беретінін білгенімде одан да зор басқа нәрсені қалар едім» – деген екен. Иә, қалау әрқилы. Қыз «Мен»-нің қалауы. Ал құлдың қалауы... Дұрыс. Алланың ризашылығы. Ендеше өмір салтымызды да осы ыңғайда, құл қалауы ыңғайында құрайық. Егер құл болсақ... Ширк Ең үлкен күнә – Аллаға серік (ширк) қосу. Құран кәрімде Аллаға серік қосудан басқа күнәлардың кешірілуі мүмкін екені айтылады. Тек кешірілмейтіні... Иә. Ширк. Қазір осылай сөз саптайтын діндарлар көбейіп кетті. Солар ыңғайымен біз де ширк дедік. Сонымен ширк дегеніміз не? Ширк дегеніміз... Әлгі діндарлар уағызына құлақ ассақ, қазір өзі Аллаға серік қоспайтын адам қалмаған-ау деген ойға қаласың. Әулие-әмбиелерді ауызға алсаң – ширк, әруақ – ширк, дәстүрлі әдет-ғұрыптар – ширк, мәзһаб – ширк... Осылай соза беруге болады. Шынымен солай ма? Енді байыптап көрелік. Ширкті ауызға алушылар одан да ауыр күнә бар екендігін қаперге ала бермейді. Ол – Алла әміріне бағынбау. Мәселен Ібіліс Алла әміріне бағынбағандықтан шайтандық қамытын киді. Егер оның Адамға бас имеуін (сәжде жасамауы) ширктен сақтану деп қабылдасақ, онда ол шайтандық емес, әуелгі қалпын, яғни ұстаздық болмысын сақтап қалған болар еді. Өкінішке қарай біздің кей діндарлар тап сол Ібіліс сынды «ширктен сақтануды» ұстанып, Алла әмірін тәрк етуде. Байыбына барсақ, ширктен сақтанудың өзі – ширк. Себебі... Ширк мәніне бойлау үшін әуелі Алла әмірі туралы түсінікті қалыптастырып алған жөн. Сонымен Алла әмірі дегеніміз... Шиалар ұстанымын сөз етпей-ақ қоялық. Өзге діндегілерді де. Әйткенмен олар да Жаратушы иені бар деп мойындайды. Бірақ... Иә. Мұсылман емес. Өзіміздің жол... Ол – мәзһаб. Бірақ қазір мәзһабты ұстанбайтындар алға шықты. Бұл ауытқушылық та Алла әміріне мойынұсынбаудан туындайды. Демек Алла әміріне бағынбағанның бәрі... Кәпір демей-ақ қоялық. Уаһабшылар дегенді де ауызға алмайық. «Шайтани жолдағылар» дей салу да қашпас. Әзірге оларды «Аллаға ширк қосушылар» деп қана атайық. Сонда «Тек Алланы ғана мойындаймыз» деушілер қалайша ширкшілер қатарына қосылып кетеді? Өйткені... Бәрін басынан бастайық. Қай нәрсенің де, қай нәрсенің емес, бар нәрсенің басы – Алла. Оның айғағы – кәлима шаһадат, яғни «Алладан басқа тәңір жоқ» деген көркем сөз. Осы сөз мәнін ұғынған адам ширкті, яғни Алладан басқа құлшылық етуге лайықты тағы да бір жаратушы бар деген түсінікті қабылдай алмайды. Ұғынықтылық үшін тағы да қайталайық. Алла бар. Одан басқа еш нәрсе жоқ. Бұл – кәлима шаһадат. Осыған сендік пе? Сенсек, мұсылманбыз. Сенбесек... Сенбеу – ширк қосу. Алладан басқа еш нәрсе жоқ болса, сонда «ширк» қайдан пайда болады? Ібіліс адамға сәжде жасамады. Оны астамшылыққа барды демей-ақ, «ширк қосудан сақтанды» десек, бұл сақтану оның кәлима шаһадат айтқандығын жоққа шығарады. Алланы бір деп мойындаған жан оған ешқашан ширк қоспайды. Иманы кәміл мұсылманда ширк туралы ұғым да, түсінік те болмайды. Себебі жоқ нәрсе бармен қатар тұра алмайды. «Ширк» деген ойдың келуі, өзіңді бармын деп мойындаудан туындайды. Ал өзіңді бармын деп білу басқа нәрселерді де бар деп қабылдауға негіз болады. Ол негіз – Аллаға ширк қосуға ұрындырады. Сонда біз қайдамыз? Біз ғана емес, мына әлем, 18 мың ғалам, біз білетін, білмейтін өзге де жаратылыс Алланың әмірі арқылы жоқтан бар болды, әрі сол әмір бойынша біз «табиғи заңдылық» деп қабылдайтын тіршілік өзіндік бір үндестікпен қам-қарекетке көшті. Соның бәрі Алланың «Бол!» деген бір ғана әміріне бағындырылды. Бастапқы, кешегі, бүгінгі, ертеңгі, болашақ – бәрі сол әмірдің ішінде тұрады. Діни сенім осы әмірді қалай қабылдауына байланысты қалыптасады. Осы жерде «Рух – Алланың әмірінен» деген аятқа мән берген жөн. Яғни әмір рухқа берілді. Ал рух, хадисте айтылғанындай, Пайғамбарымыздың нұры. Алайда әмір – материя емес. Ол – соны жүзеге асырушы. Ал жүзеге асқан – рух. Демек жаратылыс – рух пен Алланың әмірі. Бірінсіз екіншісі болмайды. Рух әмірсіз іс-әрекет ете алмайды. Сол сияқты жалаң әмір де өзідігінен материалданбайды. Материалданса ол – Алланың бөлшектеріне, яғни жекелеген құдайларға айналып кеткен болар еді. Міне, жаратылыс мәнін осылай ұғынған адам Аллаға ешқашан ширк қоспайды. Тіпті оған ондай ой да келмейді. Ширкті көңілге алу – жалғанға байланғандықтың бір белгісі. Күмән – жалғанды бар деп бағамдаудан туындайды. Ал ол ойдың келуі – иманды жояды. Адам жоқ нәрсеге, яғни әмірден тысқары нәрсеге иелік ете алмайды. Одан тысқарыға жасалған қызмет пен құрмет Аллаға ширк қосуа алып келеді. Сондықтан кімге де болсын көңіл амандығы қымбат. Мынандай тәмсіл бар: Мәулана Мұхаммед Әмин ауруға шалдығып, ауыр халге түскен еді. Бұл ауруы ұзақ уақытқа созылады. Дәрігерлердің емінен пайда болмайды. Имам Раббани хазреттің ұлылығы туралы естіген соң оған хат жазып, шипа мен дауа беретін дұғаларын сұрап, тәбәрік ретінде бір киімін жіберуін де өтініп сұрайды. Имам Раббани оның өтінішіне рақым етіп бір хатпен тәбәрік ретінде бір көйлегін жібереді. Хатта былай жазылған еді: «Қадірлі балам! Өз-өзіңе мейірімді ана секілді жаның ашып аласұруың қашанға дейін созылмақ? Өзің үшін қайғыруың, өзің үшін қиналуың қашанға дейін жалғасады? Өзіңді және барлық адамдарды өлі деп ойлап, сезімсіз, әрекетсіз деп білуіңіз керек. «Әлбетте сен өлесің, ол кәпірлер де өледі...» (Зумар 30) деп бұйырған аят кәримада. Бұл бірнеше күндік дүние өмірінде, көп зікір етіп, қалб (көңіл) ауруларынан құтылу өте маңызды іс. Бұл қысқа уақытта рухани аурулардың дәрісі, Аллаһу тағаланы еске алу болып табылады. Мақсаттардың ең үлкені болған қалб (көңіл) Аллаһтан басқаға байланған болса, одан қандай қайыр күтесің? Ахыретте қалб (көңіл) амандығы талап етіледі. Рухтың Аллаһтан басқа нәрселерден құтылғаны тараз басады. Біз секілді ой-өрісі тар болғандар үнемі рухымызды басқа нәрселерге байлау үшін себептер іздейміз. Обал! Обал! Амал қанша. Аят кәримада «Аллаһ оларға зұлымдық етпейді, олар өздеріне зұлымдық етеді» (Али Имран 117) деп бұйырған. Сыртқы (денедегі) ауруларыңыз үшін алаңдамаңыз, иншаллаһ сауығып толығымен жазыласыз. Бұл пақырдан киім сұраған екенсіз. Бір көйлек жібердім. Киіп өте берекелі болған нәтижелерін күтіңіз. Аллаһ жолында жүргендерге сәлемдер болсын». Біздің Алланы көрмеуіміз – Оның бар екендігінің және жалғыз екендігінің дәлелі. Себебі, Алла бар, біз жоқпыз. Жоқ нәрсе барды көре алмайды. Көретін... Иә. Алла. Біз мәніне бойламасақ та «Алла көріп тұр ғой» деп айта беретіндігіміз сондықтан. Әрине, Алла бәрін көріп тұр. Бірақ Оның қалай көретіндігін біздің ой-санамыз бағамдай алмайды. Бағамдау – ширк. Себебі ондай сәтте өзің барға, яғни Аллаға айнала бастайсың. Ал бағамдауың сенің жаратылысың болып табылады. Сол «жаратылыс» – ширк. Біз оны бір сөзбен «бағамдау» дедік. Сонымен қатар Алланың өзіне тән өзге де көру, есту, сөйлеу сияқты сипаттарын да «бағамдауға» болмайды. Ол – Аллаға тән сипаттар. Ал сол Аллалық сипаттың бізде де болуы... Ол да Алланың бар екендігінің дәлелі. Ұғынықтылық үшін тағы да қайталайық. Рух, біз оны Пайғамбарымыздың нұры дедік, жалпы әруақ дегеніміз сол, сол рухқа Алланың назары түскендіктен оған Аллалық сипаттар тән болады. Ал жаратылыс – сол рухқа берілген Алланың әмірі. Біздің де көретіндігіміз, сөйлейтіндігіміз сондықтан. Жалпы мына әлем, яғни рух Алланың назары түсіп тұрғандықтан бар болып тұр. Мәселен рухты кішкентай бір тас делік. Сол тасты жіпке байлап айналдырсақ, шеңбер пайда болады. Тастың әрекеті – әмір. Шеңбер – бізге көрініп тұрған әлем. Егер айналыс қуаты артса, тас та, шеңбер де жоғалып кетеді. Бірақ ол тастың бар екендігін жоққа шығармайды. Ғайып әлем дегеніміз – сол. Осы, көрініп тұрғаны бар, көрінбей тұрғаны бар, әлем «тасты» алып қойсаң өзінен-өзі жоқ болып кетеді. Яғни жалған әлем сол «тасқа» байланған. «Тас», жоғарыда да айтқанымыздай – рух. Қазақы түсінікте – әруақ. Әруақ – ширк емес. Біз оны Алланы бар деп білгендіктен, Алланың әміріне бағынғандықтан шақырамыз. Өйткені әруақсыз ешнәрсе қабыл болмайды. Қабыл болады деу – ширк. Яғни әруақсыз Аллаға «ті­келей шығушы» да Онымен терезесі тең құқыққа ие жаратушы сияқты әсер қалдырады. Сондықтан біз қай нәрседе де әруаққа, яғни Алланың әміріне жүгінеміз. Онсыз Аллаға ширк қосудан тысқары қала алмаймыз. Мынандай бір тәмсіл бар: Битлис қаласына жолға шыққан бір жас жігіт қыста боранға тап болып жолынан адасып қалады. Әбден қиналып, үмітін үзер кезде былай деп жалбарынады: «Иа Раббым! Осы заманның әулиесін көмегіме жібер!» Сол сәтте қара сақалды бір кісі алдынан шығады. Атының тізгінінен ұстап «былай жүретін болсаң, қалаға шығасың» дейді. Жас жігіт өзіне жол көрсеткен кісінің жүзін жадына сақтап қалады. 30 жылдан кейін Баязид мешітінде бір ғұламаның уағызын тыңдайды. «Мен бұл кісіні бір жерден көргенмін» деп ойлайды. Уағыздан кейін мешіттің есігінен шығарда Абдулхаким атты әлгі кісінің жанына барады. Сонда Абдулхаким атты әлгі кісі бәсең дауыспен «Битлис жолындағы дауыл есіңе түсті ме?» дейді. Ол көз жасына ие бола алмай, ғұламаның қолын сүйіп тәу етеді. Мұндай мысалдар өмірде аз емес. Бірақ әулиені ширк санатына қосатындар оған құлақ аса бермейді. Тіпті Пайғамбарымыз есімінің Алламен қабат аталуын ширк деп қабылдайтындар да баршылық. Сондықтан олар қаперіне Құранның мына аяттарын сала кеткенді жөн көрдік: «Аллаһ және расулына мойынсұныңдар!» (Әнфал 20). «Аллаһ және расулына мойынсұнған адам құтылады» (Ахзаб 7). «Ей Расулым, оларға «Маған мойынсұныңдар сонда Аллаһ сендерді жақсы көреді» деп айт!» (Али Имран 31). «Аллаһқа және расулына сенбеген кәпірлер үшін өте азапты от дайындадық» (Фәтх 13). «Расулымның бергенін алыңдар, тыйым салғандарынан сақтаныңдар!» (Хашр7). «Ол пайғамбар әдемі нәрселерді халал, жаман нәрселерді харам етеді» (Араф 157). «Дұрыс жолды табу үшін расулыма бағыныңдар!» (Араф 158, Нұр 54). «Расуллаһқа бағынған адам, Аллаһқа бағынған болады» (Ниса 80). «Аллаһ және расулына мойынсұнған адам жаннатқа, қарсы шыққан адам тозаққа кіреді» (Ниса 64). «Аллаһпен расулдарының әмірлерін бір-бірінен айырып екеуі арасынан бір жолды ұстанғысы келген адам кәпір болады» (Ниса 150, 151). «Сендерге кітапты, хикметті алып келген және білмегендеріңді үйрететін бір расул жібердік» (Бақара 15). Бұл мәселе хадис шарифтерде де көтерілген. Олар: «Жәбрейіл Құранмен бірге оның түсіндірмесі болған сүннетті де алып келді» (Дарими). «Тек қана Құрандағы халал-харамдарды қабыл етіңдер дейтіндер шығады. Біліп алыңдар пайғамбардың харам қылуы Аллаһты харам қылуы секілді» (Тирмизи, Дарими). «Маған мойынұсынған адам Аллаһқа мойынұсынған болады. Маған қарсы келген Аллаһқа қарсы келген болады» (Бұхари). «Кейбір тәкаппар адамдар «Аллаһ Құранда білдірілгеннен басқа нәрсені харам қылмады» деп айтады. Ант етіп айтамын менің де тыйым салған үкімдерім бар. Бұлардың саны құрандағыдан да көп.» Құран мен хадис осылай дейді. Өкінішке қарай үндемей жүргеннің абзал екенін көп адам біле бермейді. Болмаса, ғұламалар айтқандай, біз ешкімге жақсылық жасауға мәжбүр емеспіз, қаласақ жасаймыз, қаламасақ жасамаймыз. Бірақ ешкімге жамандық жасамауға міндеттіміз. «Не үшін жақсылық жасамадың» деп сұралмайды, бірақ «не үшін жамандық жасадың» деп есебі сұралады. Ең үлкен жамандық – білгендерді жоққа шығарып, соған қарсыларды үлгі тұттыру. Құдай содан сақтасын!