АҚИҚАТТЫҢ АЛМАС ҚЫЛЫШЫ ЕДІ!..

Дүние-керуен

 НАМЫС НАРКЕСКЕНІ

Қазақ елі  көрнекті қаламгер, атақты аудармашы, білікті баспагер, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Нұрмахан Оразбекті ақтық сапарға аттандырып салды

Қазақстан Жазушылар одағында өткен қаралы жиынға халық көп жиналды. Нұрмахан Оразбектің туған-туыстарымен қатар, достары, әріптестері, ізбасарлары, зиялы қауым мен  Қазақстан Журналистер одағы және Алматы қаласы әкімдігінің өкілдері қатысты. Жақсы білетін серіктері мен ресми тұлғалар қоштасуға жиналған қауым алдында қазақ журналистикасының қара нары атанған айтулы қаламгердің азаматтық және кәсіби қырларына жан-жақты тоқталды. Оңтүстік Қазақстан облысының Түркістан ауданындағы Қандөз елдімекенінде туған ұлан ботатірсек бозбала шақтан-ақ үлкен өмірге құлшына араласып, алғашқы еңбек жолын Қостанай өңіріндегі Соколов-Сарыбай кен-байыту комбинатынан бастаған екен. Өмірдегі түрлі  қиындықтарды жастайынан өз бетімен жеңуге әдеттенген батыл да, алғыр жігіт ҚазМУ-дің журналистика факультетін түгескен соң жас маман ретінде Қарағанды облысының Жезді аудандық «Октябрь туы» басылымына жіберілді. Одан көп ұзамай респуб­ликалық «Лениншіл жас» газе­тіне қызметке қабылданады. Бұдан кейін Қазақстан ЛКСМ Орталық Комитетінде, Қазақстан Компартиясы Орта­лық Комитеті жанындағы Партия тарихы институтында жұмыс істейді, «Социалистік Қазақстан» газетінде еңбек етеді. Қазақ ақпарат агенттігінде (ҚазТАГ) ­бас редактор, директордың орынбасары болады. 1988-1994 жылдары Қарағанды облыстық «Орталық Қазақстан» газетінің бас редакторы, тәуелсіз Қазақстанның жаңадан құрылған Баспасөз министрлігіндегі басқарма бастығы, ағылшын тілінде шыққан «Қазақстан» газетінің бас редакторы сатыларынан өтеді. 1995 жылдан өмірінің соңына дейін «Қазақстан» баспасының директоры қызметін атқарған. Қазақстан Жазушылар Одағы басқармасы  төрағасының орынбасары  Жанарбек Әшімжан жүргізген қаралы жиын мен ғалым Құлбек Ергөбек жүргізген аста  сөз алған шешендер асыл азаматтың, бір қарағанда, қарапайым көрінетін осынау еңбек жолдарының қайсысында жүрсе де, әр мүмкіндікті тек туған халқына адал қызмет етуге жұмсағанына тоқталды.  Жазушы Бексұлтан Нұржекеев, ақын Исраил Сапарбаев, ардагер журналист Мамадияр Жақып, Қазақстан Журналистер одағы төрағасы Сейтқазы Матаев, ҚР ҰҒА академигі Өмірзақ Айтбайұлы, Сенат лепутаты Қуаныш Айтаханов,  жазушы Жақау Дәуренбеков және т.б.  Нұрағаның жарқын қырларын  ерекше қимастықпен еске алды. Жиналған жұртты, әсіресе, Қарағандыдан арнайы келген өкіл, сондағы облыстық «Орталық Қазақстан» газеті бас редакторының орынбасары Ерсін Мұсабековтің лебізі елеңдеткен еді. – Қазалы Қарағандыдан азалы Алатауға келіп тұрмыз. Нұрмахан Ораз­бектің қалам­герлік, азамат­тық биік бей­несі 1991 жылғы тамыз оқиғасы кезінде Төтенше жағдай­лар жөніндегі мемлекеттік комитет деген ел тағды­рына сын сағат туғызғанда барлық жауапкершілікті өз мойнына алып, біздің «Орта­лық Қазақстан» газетіне «Бұл – мемлекеттік төңкеріс!» атты мақала жариялауынан танылды, – деді ол. – Иә, кеңес империясының қылышынан қан тамып тұрған кезде, әйгілі ГКЧП қырғынында дәл осылай деп Кремльге қарсы шыққан жалғыз қазақ осы Нұрекең еді. Соның алдында бүкіл советтік басылымдардың шекесінде тұратын «Барлық елдердің пролетарлары, біргіңдер!» деген ұранды алып тастап, «Бас кеспек болса да, тіл кеспек жоқ!» деп өзгертіп, ерлік көрсеткен ең алғашқы бас редактор да біздің Нұрағамыз болатын. Оны осы үшін облыстық партия комитеті талай сүйрелеп, әлек қылды. Қазір Арқада «Орталық Қазақстан» басылымы «Оразбеков мектебі» деп құрметтеледі. Біз Нұрекеңнен қалған әділдік, батылдық,шыншылдық үрдісін әлі күнге жалғастырып келеміз. Қарап тұрсақ, Нұрағаң қайтыс болған жоқ екен. Ол туған елінің жарқын болашағы жолындағы мылтықсыз майданда батырлықпен қаза тауыпты. Қазақ ұлттық рухты намыстың наркескені дейтіні мәлім. Бүгін сол наркескеннің жүзі мұқалғандай болып тұр. Әдебиет алыбы Әбіш ағадан да айырылдық. Бірге оқыған екі дос бірінен кейін бірі кетті. Екеуі де орны толмас қаза. Сондықтан, Қазақ еліне қайғырып көңіл айтамыз... Алаштың аяулы ұлы Нұрмахан Оразбек Кеңсайға жерленді.

"Қазақ үні" газеті

  ХОШ, НҰР-АҒА! Нұр-ағам! Елден ерек, Асыл текті! Басыңнан қасыретті ғасыр да өтті. Сен – кеттің, Сіркіреп бір нөсер өтті, Сенімен дүркіреп бір жасын кетті! Арманда – Қанша, қайран, ақылды өтті, Сенің де ала алмаған қақың көп-ті. Қорқаулар мен қорқақтар өмір сүрген Дүниеден түкті жүрек батыр кетті! Қызыл тіл нені айтып сайрап өтті, Қу тағдыр көзді қалай байлап өтті? Мен қалдым қамшымды ұстап айдалада, Ері ауған арғымағым қайда кетті?!. Жаралған күн нұрынан Нұрағам-ай, Тұл-бойын асыл тектен құрағандай! Қаңқайып қу керегем құла дүзде, Шалқайып шаңырағым құлағандай! Ілесіп Мағжандарға ол да қалмай, Толғаса – Қасымдайын толғағандай. ...Несіне отыр мына ел ойнап-күліп, Дүниеде түк оқиға болмағандай?!. Серік АҚСҰҢҚАРҰЛЫ  

 АҚИҚАТТЫҢ АЛМАС ҚЫЛЫШЫ ЕДІ!..

Алаш үшін ауыр қаза! Нағыз батыр еді Нұрмахан көкем! Кеңес империясының қылышынан қан тамып тұрған кезінде, әйгілі ГКЧП-ның қырғынында “Иә, бұл- төңкеріс!”-деп Кремльге қарсы шыққан жалғыз қазақ! Cол күні, 1991 жылы 19 тамыздағы мемлекеттік төңкерістің ертеңіне Нұрмахан Оразбек ағамыз өзі басқаратын Қарағанды облыстық партия комитетінің басты органы – “Орталық Қазақстан” газетінің бірінші бетіне «Жексенбіден дүйсенбіге қараған түні Кеңес Одағында төңкеріс жасалды» деп, «ИӘ, БҰЛ – ТӨҢКЕРІС!» деген мәлімдеме-мақаласын жариялайды.   Кейін оны көрнекті жазушы Оралхан Бөкей   көріп, «Редактордың ерлігі» деп «Қазақ әдебиеті» газетіне жариялап жіберген. Газеттің келесі нөмірінде «Нұрмахан Оразбекті Кеңес Одағының батыры» деген атаққа ұсыну керек» деген ұсыныстары да басылған еді… 9 желтоқсан күні түстен кейін ғана  Исраил Сапарбай ағамызға мүшәйраға байланысты хабарласқанда: “Нұрекеңнің көңілін сұрап шықтым. Серік Ақсұңқарұлы бастаған қарағандылықтар да келіп жатыр екен. Жағдайы қиын” деп еді…  Артынша  1-2 сағаттан соң  Мақсат Жақау інім хабарласып, суық хабарды жеткізді… Нұрмахан Оразбек "Қарағайға қарсы біткен бұтақтың" нағыз өзі еді.  Облыстық газеттер, олардың бас редакторы болған қаламгерлер қаншама? Бірақ, елдің есінде ерекше ерлігімен жатталып, аңызға айналған,  қаламдоздығымен, қайраткерлігімен  абызға айналған жалғыз - Нұрмахан Оразбек! Иә, 1991 жылы 19 тамызда әлем назары Кеңес Одағының астанасы  Мәскеуге ауды... Ал 20 тамызда бүкіл ел назарын аударған ерлік ешқандай астаналарда емес,  сайын дала Сарыарқадағы  Қарағанды қаласында болды! Облыстық "Орталық Қазақстан" газетінің бас редакторы  Нұрмахан Оразбек Елдің елдігі, Ердің ерлігі сыналар, мемлекет тағдырын шешер сын сағатта жасындай жарқ ете қалды!  Бәлкім, сол қиын кезде Кеңес Одағындағы ағысқа қарсы жүзген жалғыз азамат шығар! Нұрағамызбен Оңтүстікке жасаған сапарларда екі-үш рет бірге болдым. Терең білім, шексіз көкжиек, қайсарлық пен  шыншылдықтың қатар қанаттасуы сырбаз ағамның сынын келтіріп тұратын... Біздің "Қазақ үні" газетін қолдап-қуаттап отыратын. Өзі 2-3 рет сүбелі сұхбат та берді. Нұрағам бірде Арыстағы жылы суда емделгенде, ар жағындағы Қызылқұмнан жыл сайын келіп жататын  менің әкем - Жарылқасынмен  бірге болыпты. -Әкеңмен жиі әңгімелестім- деді Нұрағам бірде маған. - Бір күні  әкең: "Нұреке,  айтыңызшы біздің балаға, сізді тыңдайды ғой.  Жазғанда қатты кетіп жатады, заман болса, мынау, қойсын да ондай мақалаларын",- деп өтінді. Ол кісіге айттым:  "Жәке,  Қазыбектің жазып жүргендері шындық! Елдің сөзін, ұлттың мұңын айтуда. Жұрттың бәрі тұмсығына тұмылдырық байлаулы бұзау болса, кім бұқа болады"-деп, жұбатып қойдым-деген еді... Кеңес Одағындағы, бәлкім,  социалистік елдердегі  Коммунистік партияның Құран сөзіндей құдіретті саналған ұраны "Барлық елдердің пролетарлары бірігіңдер"-деген  сөзді партия органы - ресми басылымдардың маңдайынан алып тастап, "Бас кеспек болса да, тіл кеспек жоқ" деген қазақтың қанатты сөзін жазып қойған жалғыз ер де осы біздің Нұрағамыз  еді.... "Бұл не масқара?!."- деп тал түсте талып түскен облыстық партия комитеті басшыларын өзінің терең білімі мен темірдей тегеурінді дәлелдерімен  "тірілтіп" алғанын куә болған серіктері аңыз етіп айтады... Өнегелі өмірінде осы "Бас кеспек болса да, тіл кеспек жоқ" ұранын ұстанып, Әділдіктен таймаған,  Ақиқаттың алмас қылышы болып өткен Нұрағамыздың  иманы саламат болып, арты қайырлы болсын ! Артындағы елдің ендігі атқарар шаруасы - Нұрағаның шығармашылығын шып-шырғасын шығармай жинастырып, кітап етіп шығару, атын мәңгілікке қалдыру жұмыстары болса керек. Алла алдын пейіш, артын кеніш етіп, иманы саламат болсын дейміз! Қазыбек ИСА qazaquni.kz