Жастардың көп тілде білім алуы - заман талабы

Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Н.Ә. Назарбаев «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласында: «Болашақта ұлттың табысты болуы оның табиғи байлығымен емес, адамдарының бәсекелік қабілетімен айқындалады. Сондықтан, әрбір қазақстандық, сол арқылы тұтас ұлт ХХІ ғасырға лайықты қасиеттерге ие болуы керек. Мысалы, компьютерлік сауаттылық, шетел тілдерін білу, мәдени ашықтық сияқты факторлар әркімнің алға басуына сөзсіз қажетті алғышарттардың санатында. Сол себепті, «Цифрлы Қазақстан», «Үш тілде білім беру», «Мәдени және конфессияаралық келісім» сияқты бағдарламалар – ұлтымызды, яғни, барша қазақстандықтарды ХХІ ғасырдың талаптарына даярлаудың қамы», – деп атап көрсетті. Елбасының осы саясатын жүзеге асыру мақсатында Абылай хан атындағы Қазақ ХҚжӘТУ ректоры, ф.ғ.д., ҚР ҰҒА-ның академигі С.Құнанбаева талай іргелі істердің атқарылуына бастамашы болып келеді. Мәселен, университетіміздің арнайы іріктелініп алынған студенттер тобына көп тілде білім беру жүзеге асырылып жатыр. Осы мәдени жобаның қолға алынуына орай, Абылай хан атындағы Қазақ ХҚжӘТУ Қазақ филологиясы кафедрасының жанындағы Мемлекеттік тілді дамыту орталығының ұйымдастыруымен үш тілде білім берудің маңызы туралы республикамыздың белгілі ғалымдарымен бірлескен «Үш тілділік және рухани жаңғыру жағдайындағы Қазақстан» атты дөңгелек үстел өткізілді. Жиынға оқу орнының профессор-оқыту­шы­ларымен қатар өзге оқу орын­дарының да ғалымдары қатысты. Алғашқы баяндаманы «Тілдер­дің үштұғырлығы және оның болашағы» деген тақырыпта доцент Б.Исхан жасады. Ол Қазақстан Республикасында мұндай тіл саясатының 2006 жыл­дың қазан айынан бастау алатынын, сол жылы ҚР Тұңғыш Президенті Н.Назарбаев Қазақстан Халқы Ассамблеясының XII құрылтайында «Үштұғырлы тіл» туралы идеяны жария етті. Сосын 2007 жылғы Қазақстан халқына арналған Жолдауында «Тілдердің үштұғырлылығы» атты мәдени жобаны кезең-кезеңмен іске асыруды ұсынғанын айта келе: «Кімге де болсын белгілі, екі немесе үш тіл білу зор мүмкіншілікке жол ашады. Әсіресе, еліміз дамыған елдердің қатарына енуі үшін үш тілді, тіпті одан да көп тілді игерген қазақстандық азаматтардың, соның ішінде жоғары білімді жастардың көп болғаны қажет-ақ. Бұны бүгінгі әлемдік дамыған ғылыми-технологиялық тұрмыс-тіршілік те, қазақтың өз тіліндегі ғылым-білімдік қорының қажетті әдебиеттермен жеткілікті қамтамасыз етілмеуі де талап етіп отыр. Ол – қазақстандық «Тілдердің үштұғырлығы» саясатын жүзеге асыру арқылы жалпыға бірдей ортақ қалыпты талапқа да, тіпті жағдайға да айнала бастады. Осы саясаттың тұжырымдамасына жүгінсек, еліміздің өзін білімді, білікті санайтын әр азаматы ағылшын тілін білуі – ғаламның ақпараттық-инновациялық ағынына ілесу үшін қажет екен», – деген болатын. Дегенмен, жастарға үш тіл үйретіп шығару саясатын жан-жақты ойластырып, сақтықпен жүргізбесе, қазақ қоғамының қазіргі тілдік жағдаяты ұлт тұтастығы үшін үштіл­ділік тұрмақ, қостілділіктің өзі аса қауіпті екенін де еске сала кетті. Оның бұл пікірін ҰБЖО АҚ «Өрлеу» институтының профессоры, ф.ғ.к. А.Қоңырова өзінің «Көптілді білім беру жағдайында мемлекеттік тілдің рөлі» деген баяндамасында қоштай сөйледі. Ол: «Қостілділіктің бір жақты жүруі тіл үйренуді түрлі жолдармен мәжбүрлеп енгізу арқылы жүзеге асып, орны толмас зиян шектіреді. Тілдік жағдаятты зерттеушілер басқа тілдің басымдығындағы, яғни қостілділік ана тілін қолдану аясын тарылтуға алып келіп, мұның аяғы ұлттық сана-сезімінің қалыптасуына кедергі жасайтындығын айтады», – деді. Ақбота Тұрағұлқызының: «Ойлау жүйесі әлі қалыптаса қоймаған жас балаға өзінің бойында бар ген арқылы келе жатқан ойлау жүйесіне сәйкес келмейтін тілді оқытса, ол баланың бұрыннан тұқымында келе жатқан ойлау жүйесі бұзылып, жаңа тілге негізделген жаңа ойлау жүйесі пайда бола бастайды. Демек, жас сәбилерге балабақшадан бастап ағылшын тілін үйретудің осындай да зиянды жағы бар екен», – деген пікірін дөңгелек үстел басына жиналғандардың барлығы қолдады. Абай атындағы ҚазҰПУ-дің Қазақ тіл білімі кафедрасының мең­герушісі, профессор Қ.Есенова «Үш тіліділік – зияткер ұлт қалыптастыруға жетелейтін жол» атты баяндамасында: «Қостілділіктің бірден аңғарыла қоймайтын, талай жылдар өте келе сезілетін зарары да бар екені ақиқат. Бұны ешқашан естен шығаруға болмайды. Бұл зарар өзге бір тілді білім-ғылымды игерудің құралы ретінде оқып-үйренуден емес, негізінен, өзге тілде білім-тәрбие алудан болады», – деді. Мектепте жаратылыстану пәндерін ағылшын тілінде оқыту саясатына күмән келтірді. Қалбике Өмірбайқызының бұл ойы пікірталасқа ұласты. Қ.Сәтбаев атындағы ҚазҰТУ-дің ассисент-профессоры, Қазақ тілі кафедрасының меңгерушісі А.Үдербаев өзінің «Үш тілділіктің мақсаты мен маңызы» деген тақырыптағы баяндамасында жас ұрпаққа көп тілде білім берудің маңызы зор екенін атап өтті. Ал Әл-Фараби атындағы ҚазМҰУ-нің профессоры К.Күркебаев «Үш тілділік – кемел келешек кепілі» деген баяндамасында: «Тілдердің үштұғырлылығы» атты мәдени жобаны жүзеге асыру барысында кездесетін ұлттық лингвистикалық мәселелерге кеңінен тоқталу керекпіз. Бұл тұрғыда ең әуелі қазақ тілінің қазіргі кездегі қоғамдық-әлеуметтік мәртебесіне баса назар аударып, оның қоғамдық сан салалы қызметін жетілдіруіміз керек. Сонда ғана «Үштұғырлы тіл» саясаты өз жемісін береді деген ойын білдірді. Жарыс сөзде оқу орнының оқытушылары сөз сөйлеп, өз ой-пікірлерін ортаға салды.

М.Құлманова, Абылай хан атындағы ҚазХҚжӘТУ Қазақ филологиясы кафедрасының аға оқытушысы, филология магистрі

qazaquni.kz