«Ақ жол»: Қазақстанның транзиттік дәліздегі рөлі неге ескерілмейді?

Мәжіліс депутаты Д. Еспаева ҚР Сыртқы істер министрі М. Тілеубердіге, ҚР Сауда министрі Б. Сұлтановқа, ҚР Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрі Б. Атамқұловқа депутаттық сауал жолдап, шекара арқылы жүк тасымалдау мәселесін көтерді. 

***

«Ақ жол» депутаттық фракциясына кәсіпкерлердің Қытаймен шекара арқылы жүк тасымалдау бойынша туындаған проблемалары туралы өтініштері келіп түсуде.

Қиын эпидемиологиялық жағдайға сілтеме жасай отырып, Қытай тарапы Қорғас-Алтынкөл және Алашанькоу-Достық өткелдері арқылы Қазақстанға өтетін теміржол рейстерін тоқтатты. Нәтижесінде Қытаймен шекарада бес мыңға жуық тауар контейнері тұрып қалды. Егер бұрын жеткізу мерзімі шамамен 25 күн болса, қазір бұл мерзімдердің қаншаға созылатыны белгісіз. ҚХР-дан ҚР-ға дейін бір контейнерді ТЖ тасымалдау құны жыл ішінде 4-5 есе, ал авто тасымалдау 5-6 есе өсті. Алдын ала ұсынылған деректер бойынша, қазіргі уақытта қазақстандық бизнес 170 млрд. теңгеге жуық шығынға ұшырады.

Қазақстанның Май одағының ақпараты бойынша қазіргі уақытта карантиндік шектеулерге байланысты Қытай тарапы Циндао портынан транзитті толығымен тоқтатты. Бүгінгі таңда портта 2021 жылдың сәуір айында Қазақстан Республикасына транзит үшін келген азық-түлік шикізаты бар контейнерлер бар. Басқа экспедиторлық компанияларда да осындай жағдай орнап отыр. Қалыптасқан жағдай отандық өндірушілер үшін шикізат тапшылығына да, айналымнан қомақты ақша қаражатын шығаруға да қатты әсер етеді, өйткені тауардың ақысы төленген, бірақ әлі күнге дейін жеткізілмеген. Өндірушілер Қытайда қалып қойған шикізаттың орнына қосымша несие алуға мәжбүр. Бұл өнімнің өзіндік құнына және тұтынушы үшін түпкілікті құнға әсер етеді.  

Осы жағдайдың барлығын пандемиямен және осы транзитті шектеумен байланысты жағдайға жатқызуға болады, бірақ парадокс Қытайдан транзиттің дәл Қазақстан үшін шектелгендігінде болып отыр.

Қазақстанға теміржол рейстері тоқтатылғанына қарамастан, дәл сол уақытта Қытайдан Еуропаға Қазақстан арқылы транзит ашылды. Сонымен қатар, Қытайдан Еуропаға теміржол арқылы жүк ағыны айтарлықтай өсуде. Еуропаға баратын контейнерлер үшін жоғарыда аталған шекара өткелдерінде т/ж платформалары бірінші кезекте ұсынылады, ал қазақстандық жүк иелеріне арналған контейнерлер бір ай тұруға мәжбүр.

Импорттаушылар ҚР аумағын айналып өту үшін жүктерді жеткізуге тапсырыс беруге, яғни ҚХР-мен Еуропа порттарына дейін теңізбен тасымалдауға, одан әрі Ресей Федерациясы мен Еуропа аумағы бойынша авто немесе ТЖ жеткізуге мәжбүр болған парадоксалды жағдай қалыптасып отыр. Немесе Иран аумағы арқылы, Каспий немесе Орта Азия арқылы мультимадальдық маршруттарды пайдалану керек. Және тек сол жерден Қазақстанға жеткізіледі. 

«Қытай-Еуропа» көлік дәлізінде маңызды рөл атқаратын Қазақстан елдегі теміржол рейстерін тоқтата отырып, екінші жақтан Қазақстан арқылы Еуропаға транзитті ашу арқылы өз кәсіпкерлерін Қытайдан тауар жеткізу кезінде сынақтарға ұшыратуда.

Мұны қалай түсіндіруге болады? ИИДМ, СІМ және Сауда министрлігі атынан отандық бизнесті озбырлыққа қиған жауапты министрліктердің толық жұмыс істемеуімен бе?

Неліктен біздің транзиттік дәліздегі рөлімізді ескере отырып, қытай тарапымен келісімге қол жеткізілген жоқ?

Жоғарыда аталған министрліктерде бүкіл қызметкерлер құрамы бола тұра, сыртқы сауданы дамытуға бюджет қаражаты бөлінетініне қарамастан осы жағдай орнап отыр. Біз импорттаушылар көтеретін көлік шығындары тауарлар мен қызметтердің құнының екі есе өсуіне әсер ететінін нақты түсінуіміз керек.  

Бүгінде біз инфляцияны әлемдік нарықтардағы бағаның өсуімен түсіндіруге тырысамыз, бірақ оны өзіміздің әрекетсіздігімізден тудырып отырғанымызды түсінбейміз.

Жоғарыда айтылғандарға байланысты «Ақ жол» депутаттық фракциясы қазақстандық импорттаушыларға жүк тасымалдаумен байланысты проблемаларды шешу бойынша үкіметтік деңгейде шұғыл түрде қытай тарапымен келіссөздер жүргізуді сұрайды.

Құрметпен, 

«Ақ жол» депутаттары