Қазақстандықтардың Сталинге көзқарасы қандай?

DEMOSCOPE қоғамдық пікірге жедел-мониторинг жүргізу бюросы Қазақстан азаматтары арасында «Қазақстандықтардың Иосиф Сталинге көзқарасы» тақырыбында сауалнама жүргізді.

Зерттеу нәтижелеріне сәйкес, қазақстандықтар Сталин тұлғасына бейтарап қарайды. Сауалнама қатысушыларының 39%-ы «Сталинге деген көзқарасым бейтарап. Тарих беттерінде қалды, біздің қазіргі өмірімізге ешқандай әсері жоқ» деген жауапты таңдады, - деп хабарлайды demos.kz.

Азаматтардың 37%-ы КСРО Иосиф Виссарионовичтің арқасында ірі державаға айналды дейді.

17% қазақстандықтар кеңестік диктаторды жақтырмайды. 10%-ы Сталиннің  реформалары, жаппай қуғын-сүргін, халықтарды қоныс аударту шараларының кесірлерінен миллиондағын халық қырылып қалды дейді. Сталиннің қазақ интеллигенциясын қуғын-сүргінге ұшыратқанын, «Алаш» партиясын түптұқиянымен жойып жібергенін 7% қатысушы еске алды.

Сонымен қатар, 7%  Сталин тұлғасына тамсана қарайды екен. Олар Сталинге «ХХ ғасырдың ұлы саяси қайраткері» деген баға береді.

Жастардың көпшілігі (16-29 жасар қатысушылар) бейтарап позицияны ұстанады, ал аға-буынның жартысының (60-69 жас аралығындағы қатысушылар) пікірінен Сталинге деген өшпенділік байқалмады.

Сауалнамаға қатысқан респонденттердің 52%-ы КСРО-ң Ұлы Отан соғысындағы жеңісін Сталиннің ерең еңбектерінің негізгісі деп санайды.

«Ол билік еткен тұста бастауыш білім беру, денсаулық сақтау, зейнетақы жүйесі секілді тегін әлеуметтік институттар қалыптасты» дейді 34% қатысушылар.

14%-ы «Сталин КСРО-ны әлемдік масштабтағы әскери индустриялы державаға айналдырды» деген нұсқаны таңдады.

Қазақстандықтардың пікірінше, Иосиф Сталин билік еткен тұстағы ең жантүршігерлік кезең қандай? Қатысушылардың жауаптары теңдей үшке бөлінді.

34% халықты жаппай қоныс аударту ұлт үшін трагендия болды дейді. Бұл жауапты белгілеген қатысушылардың көбі 30-39 жас аралығында.

33%-ы «Күштеп отырықшыландыру мен ұжымдастыру 1932-33 жылдардағы қасіретті «Ұлы жұтқа» алып келді» дейді. Бұл жауапты таңдағандардың көпшілігі (41%) –  60-69  жас аралығындағы қатысушылар.

Тағы да 33% қатысушылар Сталиннің 1937—1938 жылдардағы жаппай қуғын-сүргін мен саяси қудалау кезеңіндегі ұлтқа жасаған қастандығын атады.

Өскелең ұрпақ Сталинизнен қандай ой қорытуы керек деген сұраққа сауалнама қатысушыларының 78%-ы «Біз мұндай қателіктерге жол бермеу үшін, өткен күннің сабақтарын есте сақтауымыз керек» дейді.

Зерттеу қатысушыларының 14%-ы «Тек орталықтандырылған мықты билік қана халықты табысты басқара алады және ауқымды реформаларды жүзеге асыра алады» деген нұсқаны таңдады.

«Бір адамның шексіз билігі жеке тұлға еркіндігінің жойылуына алып келеді» деген қатысушылар – 8%.

Ресейлік кинотеатрларда көрсетуге тыйым салынған «Сталиннің өлімі» фильмін 23% қатысушылар көріпті. Олардың 13%-на француз-британдық әзіл ұнамаған. Ал 10%-ы саяси сатираны ұнатқан. Азаматтардың басым бөлігі, нақтырақ айтсақ 76%-ы, бұл фильмді көрмеген.

Сауалнамаға Астана, Алматы және Қазақстанның өзге 14 облыс орталығынан  16 жастан асқан 1862 адам қатысты.

Олардың  68%-ы әйелдер және 32%-ы ер азаматтар. Іріктеу ықтималдығы 95%, сондықтан статистикалық көрсеткіш қателігінің шекті мөлшері 0,6%-дан аспайды.