Lesson study: кәсіби дамудың ең тиімді жолы

Қазіргі таңда әрбір ұстаз үшін өз білімін жетілдіріп, дамыту – басты мақсат. Себебі білім бір орында тұрмайды, ол үнемі дамып отырады. Lesson Study – сабақтағы іс-әрекетті зерттеудің ерекше түрін сипаттайтын, оқыту тәжірибесі саласындағы білімді жетілдіруге бағытталған педагогикалық тәсіл. Lesson Study жоспарлау, оқыту, бақылау, оқу мен оқытуды талдау және олардың нәтижелерін құжаттау үшін бірлесіп жұмыс істейтін мұғалімдер топтарын қамтиды. Lesson Study жүргізу арқылы мұғалімдер педагогикалық тәсілдерді жаңарта алады немесе жетілдіре алады.

 Lesson Study жоспарлайтын, оқытатын, бақылайтын, оқыту мен оқуды талдайтын, қорытынды жасайтын және құжаттарды бірлесіп жүзеге асыратын мұғалімдер тобын қамтиды. Lesson Study циклін өткізгеннен кейін мұғалімдер педагогикалық тәсілдерді түрлендіреді немесе жетілдіреді және оларды әріптестеріне таратады.

  Алматы облысы Қарасай ауданы Қаскелең қаласындағы Абай атындағы орта мектеп-гимназияда мұғалімдердің кәсіби қоғамдастығын ұйымдастыру және мұғалімдердің біліктілігін арттыруға көмектесу мақсатында 2023-2024 оқу жылында мектебімізде 7 зерттеу тобынан құрылған зерттеу шеберханасы жұмыс істеді. Сыныптар арасында «Білім алушыларының таным белсенділігін арттыруда ойын элементтерін қолданудың ықпалы қандай?», «Топтық жұмысқа арналған белсенді стратегиялар арқылы білім алушылардың оқу сапасына ықпал ете отырып, білім сапасын арттыруға бола ма?», «Ашық сұрақтардың көмегімен білім алушыларды диологке тарта отырып, білім сапасын жақсартуға ықпал етуге бола ма?», «Белсенді оқыту әдіс-тәсілдерін қолдана отырып жаратылыстану пәндерінде білім алушылардың ойлау дағдыларына ықпал етуге бола ма?», «Жұптық жұмыс арқылы заманауи әдіс-тәсілдерді пайдалана отырып,сыныптың білім деңгейін көтеруге бола ма?», т.б зерттеу сұрақтары арқылы сабақты зерттеу кезеңінде сабақ кестесі құрылып, ҚМЖ құрастыруда білім сапасын арттыруға байланысты тиімді әдістер іріктеліп алынып, тәжірибеде қолданылды. Lesson study сабақтары өткізіліп ,талдау, оқушылармен кері байланыс жасалып, келесі зерттеу сабағы жоспарланып отырды. 

Сонымен, сабақтардың нәтижелері бойынша біз мынадай қорытындыға келдік:

1. Сабақтың барлық кезеңдерінде шығармашылық көзқарасты және сөйлеу дағдыларын дамытуды қажет ететін көп деңгейлі тапсырмаларды қолдану міндетті.

2. Тапсырмалардың бір түрінен аулақ болыңыз, мәтіндерді оқу және лексикалық және грамматикалық дағдыларды жаттықтыру кезінде әртүрлі интерактивті тәсілдерді қолданыңыз.

3. Сабақтың әр кезеңіндегі уақыт мөлшерін есептеңіз.

4. Сабақ мазмұнына жеке, сараланған тапсырмаларды енгізіңіз.

5. Үй тапсырмасы «А», «В», «С» топтарының оқушылары үшін шығармашылық және жеке болуы керек.

Lesson study барлық қатысушылар үшін тиімді болды. Өйткені бірлескен жоспарлау, бірлескен бақылау, бірлескен талдау нәтижесінде мұғалімдердің оқытуға «ортақ көзқарасы» қалыптасты және бұл біз әдетте мән бермейтін нәрселерді жүзеге асыруға көмектесті. Action Research әдісі мұғалімдерге оқыту әдістерін жақсартуға, сабақтың тиімділігін арттыруға және оқушылардың оқуын жақсартуға көмектесті.

Мен үшін бірлескен сабақты жоспарлау сабақтың әр қадамынан күтілетін нәтижелер туралы ойлануға мәжбүр ететінін байқадым. Жоспарлау кезінде әрбір оқушының мүмкіндіктері мен қажеттіліктерін ескеру қажет. Таңдалған жаттығулардың тиімділігі туралы ойлана бастадым. Қайтадан жоспарлау кезінде қателіктерді болдырмау үшін өткен сабақтың жақсы және жаман жақтарын есте сақтау маңызды.Мұндай бірлескен зерттеулерді жүргізу идеясы өзекті және тиімді екені сөзсіз. Lesson study тәжірибелі мұғалімдердің де, жас мұғалімдердің де тәжірибесін жақсартуға мүмкіндік береді, ал білім алушылардың сабаққа қызығушылығы артып, білім сапасы көтеріледі.

   Lesson study мектептегі ұстаздардың кәсіби қоғамдастығын құруға ықпал етті, мұғалімдерге білім алушылардың қалай ойлайтынына назар аударуға көмектесті. Білім алушылардың білім алу аясын кеңейтуге мүмкіндік берді: білім, еңбекке жауапкершілік сезімін тәрбиелеу, балаларды бірлесіп, тату-тәтті жұмыс істеуге үйрету және әлсіз оқушылардың назарын еңбекке, қызығушылыққа аудару, балаларды өзін-өзі бағалауға және өзара бағалауға үйрету.Осылайша Lesson Study мұғалімдердің кәсіби біліктілігін дамытудың, білімін жетілдірудің, тәжірибе алмасудың бірден бір тәсілі екеніне, бірге жоспарлау, бірге қадағалау, бірге талдау арқылы біз оқыту туралы бірлескен пікір қалыптастыратынымызға, өз біліктілігімізді көтере отырып, ортақ мақсатымызға оңай қол жеткізе алатынымызға көз жеткіздік. 

    Lesson Study сабағына қатысатындар өздері таңдаған зерттеу мәселесі аясында оқушылардың іс-әрекетін бақылайды, олардың қалай оқып жатқанына назар аударады, білім алушыларға сауалнама жүргізеді, олардың оқудағы жетістіктері мен қиындықтарын анықтайды, оларды талқылау сабағында деректер ретінде сабақты жақсарту үшін пайдаланады . Lesson Study әдісін пайдаланған кезде келесі негізгі принциптерге сүйену керек:

1) Lesson Study тобын құру.

2) Lesson Study мақсаты мен күтілетін нәтижелерін анықтау.

3) таңдап алынған мәселе шеңберінде коучинг жүргізу, мәселенің теориялық мазмұнын ашу, мүмкін болатын шешімдерді таңдау.

4) бірлескен сабақты жоспарлау.

5) Бақыланатын білім алушылар мен шағын топтарды таңдау, бақылау процесі мен сұхбатта қолданылатын құралдар.

6) сабақ алдында білім алушылармен әңгімелесу (бұл қадам міндетті емес).

7) білім алушылардан алынған сұхбат негізінде сабақ жоспарына өзгерістер енгізу (сабақ басталмас бұрын білім алушылармен сұхбат жүргізілмеген жағдайда бұл қадам да қолданылмайды).

Мұғалім айтылған позицияларды пайдаланатын болса, оның кәсіби іс-әрекеті «біріктіру, кеңесу, қолдау» ұғымдары аясында жүзеге асырылады, осылайша, Lesson Study әдісі мұғалімдерді кәсіби дағдыларды үнемі, үздіксіз дамытуға ынталандырады және ұжымдағы ынтымақтастыққа ықпал етеді, сондықтан қазіргі кезде көптеген мектеп мұғалімдері өз жұмыстарын осы әдіске негіздей бастады, өйткені мұндай топтардағы мұғалімдер өздерін бақылап, қоғамды дамытатын ортаны қалыптастырады. Ендеше Lesson Study топтарын үнемі өзін-өзі реттейтін, өзін-өзі дамытатын мектептің құрамдас бөлігіне айналдырып, мұндай топтарға барлық мұғалімдерді қатыстырған дұрыс. Мұғалімнің Lesson Study әдісі арқылы сабаққа дайындығы сабаққа қатысу мәдениетіне де байланысты

      Біріншіден, Lesson Study топтарын құру мұғалімдердің қалауы бойынша жүзеге асырылғаны дұрыс. Бұл олардың жұмыс нәтижесіне деген жауапкершілігін арттырары анық. Екіншіден, әр оқушының сабаққа белсенді қатысуы үшін сабақты жоспарлауға оқушыларды тарту қажет. Үшіншіден, Lesson Study топтары мұғалімдердің педагогикалық шеберлігін арттырудың негізгі құралы болғандықтан, сабақ циклі басталғанға дейін туындаған мәселенің теориялық мәселелерін зерттеп, оны шешудің әдіс-тәсілдерін анықтау қажет. Басқаша айтқанда, әрбір оқу циклі осы мәселелерді қарастыратын коучингтен басталуы керек. Lesson Study тобының мүшелері ұйымдастыратын коучинг сабақтары өзекті мәселені шешуге бағытталуы керек. Коучингке қатысушылар осы мәселені шешуге мүдделі және ынталы болуы және соңғы нәтиже үшін жоғары жауапкершілікті сезінуі керек. Мұғалімдер күнделікті тәжірибеде туындайтын мәселелерді өз бетінше шешуге дағдыланады, яғни кәсіби біліктілігін үнемі дамытады.

      Осылайша, белгілі бір уақытта мұғалім білім беру ұйымдарында жетекші тұлға болып қала береді, өйткені ол оқушының білімді өз бетімен меңгеруі үшін көшбасшылық қызметті атқарады.

Алша ҚАНЫБЕКОВА,

Абай атындағы мектеп-гимназиясының

қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі,

педагог-зерттеуші, педагогика ғылымдарының магистрі