Қазыбек Иса. ҚАЗАҚ ӘЛІПБИІНЕ ҚАЗАҚ ҚАРСЫ БОЛМАУЫ КЕРЕК!

Мемлекеттік әліпбиді мемлекеттің барлық азаматы қолдауы және қолдануы тиіс

 

Алматыда Sarapshy клубы өткізген  Латын әліпбиінің жаңа нұсқасын талқылауда «Ақ жол» партиясы төрағасының орынбасары, «Қазақ үні» газетінің президенті, ақын Қазыбек Иса Латын әліпбиіне көшуді «Рухани тәуелсіздік» деп бағалады.

«Латын әліпбиіне өту – Тәуелсіздік  алғанына ширек ғасырдан асса да, әлемдік тәжірибеде  отарлық бұғауынан шыққан елдер үшін заңдылық болып табылатын және  міндетті түрде жемісін беріп келе жатқан ОТАРСЫЗДАНУ  саясаты   қолға алынбаған  Қазақстандағы Рухани тәуелсіздікке  жасалған алғашқы қадам. 1929 -1940 жылдары  латын әліпбиінде  болған  Қазақ Елі  үшін  Тәуелсіздік алған соң  латын әліпбиін қайта енгізуі  табиғи да, тарихи да, заңды қажеттілік.  1993 жылы  рубль аймағынан шығып, төл теңгемізді қабылдаудың  экономикалық-саяси маңызы қандай зор болса,  Латын әліпбиін қабылдауымыздың рухани маңызы да болашағымыз үшін баға жетпес өте зор!» Латын әліпбиіне өтудің қажеттілігі туралы оншақты жылдан бері жазып келе жатқан  Қазыбек Иса бірақ  латын әліпбиінің жаңа нұсқасындағы кейбір кемшіліктерге, қазақ әріптерінің жоғалып кетуіне қарсы екенін айтты. «Біз латын әліпбиіне қарсы емеспіз. Қазақтың жаңа әліпбиіне  қазақ қарсы болмауы керек! Біз тек жаңа әліпбидегі жарамсыз, жағымсыз таңбаларға, қазақ дыбыстарының жоғалып кету қаупіне қарсымыз! Жаңа әліпби нұсқасымен Лондонда, Токиода отырып қазақша хат жазысуға болады дейді арнайы комиссиядағылар. Бірақ қазақтың ә, ү, ө, қ, ғ секілді төл дыбыстарын жоғалтып алсақ, олай хат жазғанның не керегі бар? Мысалы, Әлім деген адамның аты Аеlіm деп жазамыз. Ер адамды әйелім деп тұрсақ, не болмақ? Қазақы дыбыстарды айтуға қиынсынып, қашып жүретін қаптаған шалақазақтардың, жастардың, қалалық жастардың «АЕ»-ні «Ә» деп оқитынына кепілдік бере аламыз ба?  Кім кепілдік береді? Осылай ұлттың өзіне тән дыбыстарынан айрылып қалуы тарихта талай кездескен.  Мысалы, Түркияның «Қ» дыбысын   «К»-мен белгілеп, келе-келе, оны ешкім «Қ» деп айтпай, ақыры ол дыбыстан айрылып қалуы... Дауыссыз дыбыстарды екі әріппен таңбалауға болатын шығар, бірақ қазақ тілі фонетикасы бойынша дауысты дыбыстардың қосарланып қатар келуі келіспейді. «Түнгі» сөзді «tuengi» деп жазғанда «түңі» деп оқылады.  Менің жазғаным «Түңі» емес, «Түнгі сыр» екенін мен кімді қуалап жүріп  дәлелдеймін. «Асхана» дегенді  ashana деп жазғанда «ашана» деп те оқып, аш қалмаймыз ба? Бұл қалай болғаны? Алдымен осындай мәселелерді шешіп алуымыз керек. Диакритик (қосымша таңбалар) 80 миллон түрік халқында, Еуропаның біраз халқы, неміс, польша, чех халықтарында да бар. Олар еш қиналмай-ақ дамып келе жатыр. Сондықтан жаңа әліпбиге қойылар ең басты талап - қазақтың төл дыбыстарын жоғалтып алмауымыз керек!  «Қазақ тілі компьютер үшін бе, әлде компьютер Қазақ тілі үшін бе?»-деп риторикалық төте сұрақ қойған  ақын Қазыбек Иса:  «Кеңесіп пішкен тон келте болмас» дейді қазақ мақалы. Сондықтан талқылауға ұсынылған   латын әліпбиінің жаңа нұсқасы ұтымды ұсыныстарды қаперге алуы керек.  Әліпбидің  тек техникалық жағын ғана ойламай, тегін, терең мағынасын сақтап қалуды басты мақсат етуіміз керек. Бұл  өйткені халық қалауы. Өз дауысың болмаса, өз дыбысың, өз әріпің  сақталмай, жойылып кетсе, Қазақ үшін жаңа қаріптер жаңа қауіп болып қалады! ҚАЗАҚ ӘЛІПБИІ    ҚАЗАҚ ҮШІН  ЖАҢАРУЫ КЕРЕК! Қорыта айтарымыз, бұл іспен тіл мамандары, лингивистер барынша айналысып, бір шешімге келуі керек. Ал  Рухани жаңғырудың басты темірқазығы –Қазақтың Латын әліпбиін біз бәріміз қолдауға тиіспіз. Бұл мемлекеттік әліпбиді мемлекеттің барлық азаматы қолдауы және қолдануы керек!   Қазақстанда тұратын өзге ұлыстарды, орыс, өзбек, ұйғыр, украин, неміс, кәріс және тағы басқаларды біз неге кемсітуіміз керек? Сонда оларды Қазақтың жаңа латын әліпбиінде оқу бақытынан айырамыз ба?  Мысалы, орыс мектептерінің 80 пайызы қазақ балалары және аз болса да өзге түркі халықтары да бар.  Еліміздің ұстанған басты саясаты – тілдік, ұлттық кемсітушілікке  жол бермеудің жарқын жетістігі – осы,  мемлекет азаматтарына  мемлекеттік әліпбилік  теңдік болады. Қазақ Елінің  жаңа әліпбиге  өтіп, кириллица бұғауынан шығуына кім қарсы болып жатыр?   Ресейлік Жириновский, Лимонов секілді  шовинистер қарсы болуда. Сонда латынға қарсы болсаңыз, сіз ресейлік жириновскийлерді қолдап отырсыз  ба?  «Шовинистер неге қарсы - ол Қазаққа жақсы» деген қағиданы  ұстану керек бізге!» - деп түйіндеді сөзін Қазыбек Иса.  «Қазақ үні» газеті Qazaquni.kz