САҒЫНҒАН САРЫ ДАЛАСЫН, ҚАРСЫ АЛДЫ ХАЛЫҚ БАЛАСЫН

        

   

“Қазақта ақын көп. Ақынмын деп жүргендер одан да көп. Талантты деп жүргендерiмiздiң барлығы бiрдей шын ақын емес. Егер ол елiнiң жоғын жоқтай алмаса, мұңын мұңдай алмаса, ұлтының ұлттық құндылықтарын сақтап қалуда батыл қадамға бара алмаса оның несi ақын?! Әдебиет пен мәдениеттi көкке көтеру үшiн, тiл мен дiлдi сақтап қалу үшiн күреспеген ақынның тiрлiгi–сөзi мен iсi қабыспаған зиянды жанның тiрлiгi. Ел дегенде, жер дегенде, намыс дегенде өзiндiк ұстанымы бар, қалыптасқан, айнымас көзқарасы бар ақын–шын ақын. Сондай шын ақындардың бiрi – осы Қазы­бек. Менi талай ақындар осындай тойларына шақырған. Ел қиналып жатқан бiр кездерде еңкейiп-бұғып қалған олардың тойына бар­ғаным жоқ. Ал, Қазыбектiң тойына келiп тұр­мын. Мен оны ел дегенде еңiрей алатын, жер дегенде жүрегiн жұлып бере ала­тын азаматтығы үшiн сыйлаймын. Осындай ұлды туған Сiздердi де сый­лаймын”. 

Бұл – шығармамыз шымыр болу үшiн ойдан шығарылған сөз емес. Жерлесiмiз, ақын, Халықаралық Алаш сыйлығының лауреаты, Қазақ­стан Республикасының Мәдениет қайраткерi, республикалық “Жас қа­зақ үнi” газетi редакторлар кеңесiнiң төрағасы, “Құрмет” орденiнiң иегерi Қазыбек Исаның 50 жасқа толған ме­рейтойына орай ұйымдастырылған “Сырымды айттым далаға” атты кездесу кешiнде әйгiлi ақын, халық жазу­шысы Мұхтар Шахановтың айтқан сөзi. 

Қазақтың жыр сүйер қауымының қазығына, Алаштың айбарына айнал­ған арқалы ақынның қасында қазақ поэзиясына Көк Түрiктердiң сарынын салып жүрген темiр мiнездi, от ауыз, орақ тiлдi Темiрхан Медетбек, онсыз да қалжыңқұмар қазаққа әдемi, ойлы, әрлi әзiлдерiмен әр берiп, сатирамызға сән берiп жүрген Көпен Әмiрбек, “Оң­түстiк жаққа келсеңiз, теңiзге соқпай кетпеңiз” деп Шардара жайлы шыр-пыры шығып жырлап жүрген талантты ақын Қасымхан Бегманов, бар болмысымен, жан-тәнiмен Шәмшi Қалдаяқовтың рухани iзбасары-шә­кiртi атанып жүрген әйгiлi сазгер Қал­дыбек Құрманәлиевтердiң болуы жер­лесiмiздiң әдеби ортада қандай орын алатындығын әйгiлеп-ақ бергендей болды. 

Шағалалы өлкеге түс ауа табан тi­реген ақындар тобы әуелi қала орта­лығындағы әйгiлi үш бидiң және мә­дениет үйiнiң алдындағы ұлы Абай­- дың ескерткiштерiне гүл шоқтарын қойып, тағзым еттi. Мәдениет үйiнiң фойесiнде ұйымдастырылған арнайы көрменi тамашалаған өнер саңлақ­тары Шардара тарихынан, ақынның өмiр деректерiнен мол мағлұмат алды (көрменi аудандық тарихи өлкетану мұражайы ұйымдастырыпты). 

Сылдырап аққан Сырдың шағала­сы­нан сыр тартқан, қыдыр қонған Қы­зылдың құмында бүр жарған қы­зыл жыңғылдың гүлiнен жыр тапқан ақынның мерейтойының ашылу салтанатында сөз алған аудан әкiмiнiң орынбасары Б.Мүтәлиев мерейгер­ге аудан әкiмi атынан Құттықтау хатын табыстап (осы iс-шараны ұйым­дас­ты­руға ұйытқы болған аудан әкiмi Қ.Айтөреев белгiлi себептерге байла­ныс­ты кездесуге келе алмады), иығы­на оқалы шапан жапты.

Ресми құт­тықтаулар барысында “Нұр Отан” ХДП аудандық филиалының төраға­сы, аудандық мәслихат хатшысы Т.Бердiбеков, аудандық ардагерлер кеңесi атынан Қызылқұм ауылының биi Бегайдар Смайылов, аудандағы ақындардың атынан белгiлi ақын, об­лыстық ақындар жыр мүшәйрасының жүлдегерi, I.Жансүгiров атындағы сыйлықтың лауреаты Тұрғанбек Қа­наевтар ақынға деген құрметтерiн бiлдiрдi, сый-сияпаттар табыстады. Ақын ұлдарының жыр кешi өтедi дегендi есiтiп, Мақтаарал өңiрiнен бiр топ делегацияны бастап келген Тойым Жүнiсов, Бегiм Серiков, Омарбек Нұржанов секiлдi ел ағалары да елдiң атынан жылы лебiздер айтты. 

“Ауылын аңсап ақын келедi” дегелi аудан оқушылары арасында мәнер­леп оқудан ақын шығармашылығының онкүндiгi өткiзiлген болатын. Осынау жыр кешiнде аталған онкүндiк қоры­тындысы бойынша үздiк деп танылған жастар ақын ағаларының алдында арқа-жарқа болып жыр оқыды. Ақын ағаларының жас оқырман­да­ры­на сыйлықтар табыстап, iлтипат бiлдiруi де жарасымды көрiндi. “Бол­масаң да ұқсап бақ...” деген осы екен-ау дедiк iштей. 

Көсемсөздiң Керқұласы – Көпен келiп тұрғанда басқамыз несiне кеш жүргiземiз. Кеш жүргiзу тiзгiнiн К.Әмiр­бек пен Қ.Бегмановтар өз қол­дарына алған соң көрерменге лық толған залдың iшi күлкiге көмiлiп жүре бердi. М.Шахановтың қадау-қадау ойларына Т.Медетбектiң мiнез­дi сөздерi қосылған соң қалай қаның қызбас?! Қызба мiнездi Қ.Құрман­әлиев­тiң Қазыбекке айтқан “наға­шы­лық” назына неге күлмеске?! Қазақ эстрадасының жарық жұлдызы, белгiлi әншi Жұбаныш Жексенұлы Қ.Исаның сөзiне жазылған Қ.Құр­манәлиевтiң “Шағаласы Шардара­ның” атты әнiн нақышына келтiре орындап жатса, неге шатырлата ша­палақ ұрмасқа?! Тағы да жерлесiмiздiң сөзiне жазылған Б.Өскенбектiң “Жан ана” әнiн алматылық жерлесiмiз, әншi Дiнмұхамед Iзтiлеуов иiнiн қандыра орындап жатса неге қошемет көр­сетпеске?! Аудандық мәдениет үйiнiң әншiлерi орындаған Қ.Исаның сөзiне жазылған Б.Тұрғараевтың “Құдаша қызын” қаның қызбай қалай тың­дай­сың?! 

“Керiмсал”, “Қызыл жыңғыл”, “Тәттi шөл” атты жыр жинақтарын шы­ғарып үлгерген ақынның өзi әр бөлiмде арқалана жыр оқығанда делебең қозбай қалай отырасың? Көптен бәрi дәл осындай жыры мен сыры тоғысқан, сезiмiңдi селдетiп, көңiлiңдi көлдетiп жiберетiн кештi шардаралықтар да аңсап-ақ қалған екен, кездесудiң өне бойында өнер адамдарына қолдау-қошемет көрсетiп отырды. Ақынның тойында ақын неге ар­қаланбасын. Бұл кештiң тағы бiр ерек­шелiгi – ақын мерейтойына орай жерлес жазба ақындар арасында жыр мүшәйрасы ұйымдастырылды. “Шаян­ға барса, әншiмiн демес кiм-кiмде, Шардара барса, шайырмын демес бұл күнде,”–деп Қ.Исаның өзi айтқа­нын­дай, шайырларымыз аз емес екен. Мүшәйраға “мен қатысамын“ деп 23 ақын тiлек бiлдiрiптi. Белгiлi себептермен келе алмай қалғаны қан­шама? М.Шаханов бастаған қазылар алқасы­ның шешiмiмен Шардара аудандық “Өскен өңiр“ газетiнiң қызметкерi Қ.Өтеш, қызылқұмдық Қ.Шәметов, Т.Қанаевтар III орын иегерлерi деп танылды. Белгiлi жыр­шы-термешi Ә.Айдаров пен №3 да­рын­ды балаларға арналған мектеп-ин­тернат мұғалiмi А.Сламовалар II орын­­- ға лайық болды. Алатау батыр ауылы­- ның тұрғыны, зейнеткер Ж.Орын­- ба­саровтың шы­ғар­масы I орынды иелендi. Аудандық басылымның бас редакторының орын­басары С.Лаха­новтың жыры Бас жүлденi жеңiп алды. Өзге де ақындарымыз түрлi дә­режедегi номи­нацияларға ие болды. Елiмiздiң бас ақындарының алдында жырларын осылайша бiр сынатқан шайырла­ры­мыз да шат-шадыман қуанышқа кене­лiп жатты. Ал белгiлi асаба, әуесқой сазгер Әкiм Мұсақұ­ловтың аудан көлемiндегi қылқалам шеберлерi аты­нан ақынның иығына шапан жабуы тiптi үйлесiмдi көрiндi. Ал, ақынның өзi ұстаз санайтын бел­гiлi ақын, А.Има­нов жалпы орта мек­тебiнiң ди­ректоры Н.Ибрайымның шәкiртiне жырмен “шағынуы” ұс­таздың сағы­нуындай көрiндi. 

“Сырымды айттым далаға” деп, даласын аңсап келген баласын халық та бауырына басты, алақанына сал­- ды. “Тойыңа тарту” деп тойда ат мiн­гiзбейтiн қазақ бар ма? Осы күнi Қазыбек Иса да ат мiндi. Қазiргiнiң аты –“темiр тұлпар“. Алаштың ал­дыңғы толқынынан “Азамат“, “Ақын“ деген ат алған ұлдарынан жерлестерi несiн аясын. Су жаңа “темiр тұл­пар­дың“ кiлтiн қолына бердi. Жарасымды. Арзиды. Сөзiңдi бiреу сөйлесе, жо­ғың­ды бiреу жоқтаса, мұңыңды бiреу мұңдаса, қошемет етпей не етерсiң?! Дәл осындай кездесу кештерi 19 қыркүйекте ақынның өскен жерi Қос­сейiт ауылы мен Қызылқұм ауылында өз жал­ғасын тапты. Қоссейiт ауылын­дағы ол мектеп табалдырығын аттап, 8 жыл оқыған Сырдария жалпы орта мектебінде ақын атындағы сынып ашылса, ал мектеп бітіріп, ұстаздық қызмет атқарған Қызылқұм орта мек­тебiнде Қазыбек Иса атын­дағы қазақ тiлi мен әде­биетi пәнінің кабинеті өз тұсауын кес­тi. Ақынға ауылдастары ат мінгізді. 

Одан кейiн олар Арыстан бабқа түнеп, Арыс, Түркiстан қала­ла­рында да өз оқырмандарымен жүз­десті. Ал, 21-қыркүйекте облыс орта­­лығы–Шымкент қаласында Ш.Қал­- дая­қов атындағы филармония­сында үлкен жыр кешi өтті. Тағдыр сенi тiзеңнен сүрiндiрсе де, тiлiңнен сүрiндiрмесiн! Ақынның күшi–тiлiнде! 

  Сәбит Қоспанұлы