Темекі сатқыш дипломат жазаланатын болды
2013 ж. 18 қазан
1759
1
Қазақстан алдағы уақытта Африка құрлығымен тығыз қарым-қатынас орнататын болды. Кеше Сенатта өткен Үкімет сағатында сыртқы істер министрі Ерлан Ыдырысов «ыстық құрлық» саналатын Африкадағы Эфиопия мемлекетінде Қазақстан елшілігі ашылатынын мәлімдеді. Бұл ғана емес, Африка құрлығындағы мемлекеттермен ынтымақтастыққа көз тігіп отырған Қазақстан дипломатиялық қарым-қатынасты алдағы уақытта одан әрі кең ауқымда нығайта түспек. Мұндай дипломатиялық шекараның ұлғая түсуінің еліміз үшін тиімді тұстары көп. Соңғы жылдары әлем назары Африкаға ауа бастағаны белгілі. «Қара құрлықпен» қарым-қатынасты жолға қою Қазақстанның қаперінен де кеткен емес. Сол мақсатта биылғы жылдың соңына таман Мемлекет басшысы Н.Назарбаевтың Оңтүстік Африка республикасына алғашқы ресми сапары жоспарланғаны белгілі. Соған орай Африканың экономикалық мүмкіндігінің жоғары екендігін ескере отырып, «қара құрлықтың» саяси астанасы Эфиопиядан Қазақстан елшілігі келер жылы ашылады деп күтілуде. Сондай-ақ жаңадан құрылатын елшіліктер 2014 жылы Мексикада бой көтермек. Мұндай елшіліктің биыл Бразилияда ашылғанын Сенаттағы Үкімет отырысында министр хабарлады. Африка десе, бұрнағы жылдары әлемнің құл базарына саудаланып келген қара нәсілділердің тағдыры, отарланған қарапайым халқының қиналысы еске түсетін. Бас-басына бостандық алып, тәуелсіз атанғанымен, кейінгі жылдары ондағы жағдайдың жақсарғаны да шамалы. Қарақшылық бір жағадан алса, ашаршылық етектен тартады. Күштілер әлсізді тонайтынын да сондағы мемлекеттердің тынысынан байқап қалып та жатамыз. Айтпақшы, алдағы Елбасының сапарын ұйымдастыру мақсатында 11 қазан күні Оңтүстік Африка республикасына жұмыс бабымен барған Сыртқы істер министрлігінің өкілдері қарулы топқа тап болыпты. Ондағы бұзақылар да онша-мұншаны мойындамай, бетімен кеткендіктен, басқа түскен қауіп зор болатын. Дегенмен біздің дипломаттар тосыннан төнген қатерден аман қалды. Кейіннен осындай оғаш қылық үшін Оңтүстік Африка билігі Қазақстаннан кешірім сұрап, қазақ дипломаттарының шығындарын толық өтеген. «Оңтүстік Африка Республикасының басшылығы бұл туралы тиісті шара қабылдап, біздің делегацияның шығындарын қайтарып берумен қатар, өтіне кешірім сұрады. Біздің жігіттер де жарады, қазақ дипломаттары сабырлылық танытып, оқиғаны өршітпегені дұрыс болды. Дегенмен бетімен кеткен африкалық бұзақылар біздің дипломаттарға ойына келгенін көрсеткен.
Қуанышқа орай, олардың барлығы елге аман-есен оралды», – деді Ерлан Ыдырысов Сенаттағы отырыста. Айта кетерлігі, Оңтүстік Африкаға Қазақстанның дипломатиялық тобын сыртқы істер вице-министрі Қайрат Сарыбаев бастап барған болатын. 11 қазан күні кешкілік ОАР-дың Йоханнесбургтағы халықаралық әуежайынан Преторияға бет алған көлікті қарулы адамдар тонап кеткенін жергілікті «Меркьюри» газеті хабарлаған екен. Қарулы топтың шеңгелінен аман-есен босап шыққан отандастарымызды тонағандар «арнайы орган өкіліміз» деп таныстырған әлдекімдер қатты қыспаққа алса керек. Алайда іздеуге түскен бұзақы топ әлі құрықталмады. Сириядағы саяси жағдай Қазақстанға кері әсерін тигізуі мүмкін Әлемнің назарын өзіне аударып отырған отты нүктенің бірі – Сириядағы қақтығыс. Ондағы саяси жағдайдың өрши түсуіне байланысты Қазақстан азаматтарының жағдайын Сыртқы істер министрлігі жіті қадағалауда ұстап отырғанын аңғартты. Мысалы, Сирия азаматына тұрмысқа шыққан 19 қазақстандық азаматша елдегі жағдайдың толқымалы болуына қарамастан, сонда қалатынын мәлімдепті. Қазақстан азаматтары ғана емес, әлгі бүліншілігі артып тұрған елде күллі мұсылман әлемі мен шығыстың жауһарларының қазынасы әрі қазақ жұртының мәдени мұрасы саналатын нысандарға да қауіп төніп тұрғаны айқын. Соның бірі – Дамаскідегі әл-Фараби кесенесі. Министр Ерлан Ыдырысовтың айтуынша, кесенеге қайта жөндеуден өткізіп жатқан қазақстандық мамандар жұмыстарын уақытша тоқтатуға мәжбүр. «Бірінші кезекте азаматтардың амандығын сақтау үшін осындай қадамға барып отырмыз. Дамаскі мен Каирде біздің тарихи құндылықтарымыз – Сұлтан Бейбарыс мавзолейі мен әл-Фарабидің зираты бар. Сұлтан Бейбарыс мешітінің құрылысы мен Дамаскідегі зиратты қамқорлығымызға алып, ақша бөліп отырмыз», – деп тарқатты Ерлан Ыдырысов. Тоқтала кететін жайт, Қазақстан Сириядағы қақтығысты бейбіт жолмен шешуді жақтайды. Сонымен қатар Сириядағы жағдай одан әрі шиеленісе түссе, бұл Қазақстан үшін тиімсіз болады. Себебі саяси толқын Иранға қарай ойысқан жағдайда Каспий теңізі арқылы шектесетін еліміз үшін аса қауіпті. БҰҰ қауіпсіздік қоймалары Алматыда бой көтеруі мүмкін Қазіргі таңда Орталық Азия елдері үшін БҰҰ гуманитарлық қауіпсіздік қоймаларын салу ұсынылып отыр. Қазақстанның БҰҰ-ның аймақтық құрылымдары мен халықаралық ұйымдарын біріктіретін ұйымға айналғанын тиек еткен министр Ерлан Ыдырысов бізде өңірлік орталық құруға мүмкіндік барын мысалға алды. Аталған орталық құрылған жағдайда оның негізгі міндетіне гуманитарлық көмек көрсету болатыны хақ. «Мұның ішінде төтенше жағдай орын алғанда гуманитарлық көмек үшін аса қажетті БҰҰ қоймаларының құрылысы кіреді», – деп тоқталды сыртқы саясат басшысы. Мұндай қоймалар Қазақстанда да аса зор сұранысқа ие көрінеді. Еуропа Қазақстандағы адам құқығының шынайы жағдайына қанық емес Сенат алдындағы баяндама барысында сыртқы істер басшысы батыс жұртына қатысты мәселеге де ойысқан болатын. Министрдің айтуынша, Еуропа Қазақстандағы адам құқығының сақталуын көп жағдайда бейресми мәліметтерге қарап бағамдайды екен. Содан болар, кәрі құрлық өкілдері елімізге қатысты ресми ақпараттан гөрі алыпқашпа деректерге көп сүйенетінді шығарыпты. «Адам құқығы жөніндегі мемлекеттік департаменттің жыл сайын жасайтын баяндамасында Қазақстандағы бұл сала сынға алынып отыр. Біз тұрақты түрде толық ақпарат ұсынып келеміз. Алайда Еуропа басқа ақпарат көздерін, оның ішінде үкіметтік емес салалардың дерегіне сүйене отырып қорытынды шығарады», – деді Ерлан Ыдырысов сенаторларға жауап кезінде. Еуропада Қазақстандағы адам құқығы туралы сараптама жасау кезінде ресми орындардың пікірі есепке алына бермейтініне қынжылыс білдірген Ерлан Әбілфайызұлы: «Адам құқығына қатысты материалды неге біржақты пікірмен ұсынасыздар? – деп, біз олардан үнемі сұраймыз. Қойылған сұрақ орынды болғанымен, мұндай шешімін таппаған сауал бізде де бар және бұл мәселені шешуде сапалы нәтижеге жетуді көздеп отырмыз. Әсіресе батыс елдерінің үкіметтік емес ұйымдарына қатысты. Сонымен қатар біз өзіміздің азаматтық қоғаммен де жұмыс істеп жатырмыз», – деп түйіндеді. Елшіге жараспайтын іс Жалпы, дипломат – елдің имиджі. Сондықтан да бұл салаға баратындар мыңның ішінде іріктеуді қажет етеді. Тоқтала кететін жайт, Сыртқы істер министрлігінің «ауласында» орын алған жаға ұстатар жайттар саусақпен санарлық болғанымен, олардың барлығы Қазақстанның сыртқы келбеті үшін жағымсыз пікірді арттыра түскеннен өзге пайдасы жоқ. Қайбір жылдары Түрікменстандағы елшіміз алабай тұқымды итті шекарадан алып өтем деп, абыройсыздыққа душар болып еді. Ал соңғы рет Германияда болған жайттың жарасы, біздіңше, жеңіл емес тәрізді. Нақтылап айтайық, Қазақстанның Франкфурттағы бас консулдығының бұрынғы қызметкерінің темекі контрабандасымен ұсталуы соңғы екі-үш жылдағы сорақы істің біріне баланды. Сыртқы істер министрлігінің бұрынғы қызметкерінің бірі дипломатиялық пошта саласында жұмыс істей жүріп, қызметін жеке пайдаға асырғаны туралы отандық БАҚ беттерінде кеңінен айтылған еді. Ол шағын топ құрумен қатар, біраз уақыт бойы Германияға контрабандалық түрде темекі өнімдерін жеткізіп тұрғаны анықталған-ды. Бұған қатысты ойды одан әрі таратып айтқан министр Ыдырысов: «Құқық қорғау орындары деңгейінде германиялық әріптестермен өзара бірлесіп қимылдаудамыз. Іс жүзінде бізге мән-жайдың қалай орын алғаны белгілі. Әрине, екі дипломатты қылмыстық жауапкершілікке тарту басты назарда тұр. Өйткені олар жазаға тартуға әбден лайықты қылмысты жасады. Қылмыстық істі қозғауға Қазақстан Бас прокуратурасы да бастамашы болды», – деп қысқа қайырды Ерлан Әбілфайызұлы.
"Алаш айнасы"