Shakarim University – жылқы шаруашылығы жөніндегі жаһандық диалогтың эпицентрінде

2025 жылғы 4–5 мамыр күндері Қазақстан тарихында алғаш рет Shakarim University қабырғасында I Халықаралық жылқы шаруашылығы конгресі өтті.

Ол Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасының ауылшаруашылық университеттері, ғылыми-зерттеу институттары, асыл тұқымды шаруашылықтары мен министрліктерінің өкілдерін, жетекші мамандар мен ғалымдарды біріктірді.

Бұл – Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың аграрлық ғылымды жаңғырту және геноқорды сақтау жөніндегі стратегиялық тапсырмасына жауап ретінде белгіленген жаңа бағыт.

Конгрестің символына және назар аударылатын нысанына айналған – қазақ жылқысы. Бұл – ұлттың коды, экономикалық ресурс және өркениеттік жадының бір бөлігі.

Осы тапсырма берілген уақыттан бері біраз уақыт өтсе де, дәл осы Абай облысындағы аймақтық университет осы міндетті өз мойнына алып, жергілікті деңгейде әрекет ете отырып, жаһандық мәселелерді шешу жолына шықты.

Қытай Халық Республикасының Аграрлық университетінің профессоры Sheng Ming Zeng, Абай облысының Бесқарағай ауданындағы асыл тұқымды шаруашылықтарда – қазақ және муғалжар жылқы тұқымдарының бірегей типтері қалыптасқан республикалық орталықта делегациямен бірге болған сапарында былай деді:

«Бесқарағай» типінің қалыптасуы генетикалық материалмен ауқымды жұмыс пен ерекше геноқорды сақтау арқасында мүмкін болды. Қазақстандық ғалымдар жылқы шаруашылығы өнімдерін селекциялау мен қайта өңдеуге өз үлестерін қоса бастады. Біз ет, сүт, селекция мен генетика салаларында күш біріктірсек, бұл саланы болашағы зор индустрияға айналдыра аламыз», – деді профессор.

Шетелдік ғалымдар жоғары массасы мен жыл бойы жайылымда бағылу қабілетімен ерекшеленетін қазақ жылқыларына қатысты Қазақстан ғылымының жетістіктерін жоғары бағалады.

Осы маңызды оқиғаның қорытындысы ретінде 2025–2027 жылдарға арналған нақты қадамдары бар РЕЗОЛЮЦИЯ қабылданды.

Басты басымдықтар ретінде төмендегілер көрсетілді:

Shakarim University базасында Жылқы шаруашылығы бойынша ғылыми-инновациялық орталық құру

(Жылқы генетикасы мен репродукциясы зертханасы, оқу-тәжірибелік фермасы);

Ұлттық цифрлық реестр әзірлеу және енгізу;

Өнімді тұқымды жылқылар бойынша ұлттық деректер базасын құру;

Қазақ және муғалжар тұқымдарын селекциялау бойынша ұлттық бағдарлама бастау;

Жастар мен білім беру бағдарламаларын іске қосу;

Халықаралық ынтымақтастықты нығайту және басқа да бастамалар.

Конгресс қабылдаған басты құжаттардың бірі – Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігіне жолданған үндеу. Онда келесі ұсыныстар қамтылған:

Жылқы шаруашылығын дамыту жөніндегі Ұлттық бағдарламаға ресми мемлекеттік мәртебе беру;

Университеттер мен ғылыми-зерттеу институттары базасында тұқымдардың сандық және генетикалық мониторингін қолдау;

Shakarim University-ді Шығыс Қазақстан аймағында жылқы шаруашылығы саласындағы ғылыми хаб ретінде тану.

Конгресс қатысушылары қазақ жылқысының генетикалық мұрасын сақтау мен нығайту, жылқы шаруашылығын ғылым, бизнес және мәдениет ретінде дамыту, оның абыройын көтеру бойынша тарихи жауапкершілік пен символдық миссияны өз мойнына алды.

Shakarim University ректоры Думан Орынбековтың айтуынша:

«Қытайлық әріптестермен бірге өнімді тұқымдардың жаңа болашағына, аграрлық қауіпсіздіктің, экспорттың, мәдениет пен ұлттық болмыстың негізі ретіндегі жылқы шаруашылығын стратегиялық қайта пайымдауға бағытталған ортақ қадам жасалды.

Конгресс аясында Абай облысындағы асыл тұқымды шаруашылықтарда қатысушылар «Бесқарағай» типіндегі қазақ жылқысы мен «Ертіс» желісіндегі муғалжар тұқымын көрді. Бұл — тарих, бұл — Президент Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев өзінің аграрлық ғылымды жаңғырту және ұлттық селекцияны қайта дамыту жөніндегі бағыты аясында атап өткен мәдени әрі экономикалық мұрамызды жоғалтуға құқығымыз жоқ екенін нақты көрсететін жағдай».

Біз, Конгресс қатысушылары, қазақ жылқысының генетикалық мұрасын сақтау мен нығайтуға, жылқы шаруашылығының ғылым, бизнес және мәдениет ретіндегі абыройын көтеруге жауапкершілік ала отырып, жаңа оқу жылынан бастап саланы дамыта алатын жаңа буын мамандарын дайындауды бастаймыз.

Бүгінде еш күмәнсіз айтуға болады: Shakarim University қабырғасында өткен I Халықаралық жылқы шаруашылығы конгресі қазақ жылқы шаруашылығы тарихына өз бетін жазды.