Президент Жолдауы талқыланды

2024 жылдың 04 қыркүйегінде ҚР ҒЖБМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институтының Саяси зерттеулер орталығы Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевтың Қазақстан халқына жыл сайынғы Жолдауын талқылау бойынша «Саяси реформалар және ұлттық стратегия: ҚР Президенті Қ. К. Тоқаевтың жыл сайынғы Қазақстан халқына Жолдауының негізгі аспектілері» тақырыбында сараптамалық талқылау өткізді.

Іс-шараға институттың жетекші мамандары, соның ішінде экономистер, саясаттанушылар, философтар, әлеуметтанушылар қатысып, Мемлекет басшысының Жолдауының негізгі аспектілеріне қатысты өз сараптамалық бағаларымен бөлісті. Талқылауға қатысушылар а.ж. 6 қазан күніне жоспарланған атом электр станциясының құрылысы мен алдағы референдум тақырыбына жеке тоқталып өтті.

Институттың бас директоры Серік Сейдуманов өзінің алғы сөзінде Мемлекет басшысының қазіргі Жолдауы бірнеше негізгі бағыттарды қамтитынын және тұжырымдамалық құжат болып табылатынын, атап айтқанда, әлеуметтік қамсыздандыруды жақсарту, энергетика секторын жаңғырту мен атом энергетикасын дамытуды қоса алғанда, инфрақұрылымды дамыту, мемлекеттік басқарудың тиімділігін арттыру, әлеуметтік қолдау жүйесін жақсарту және заңдылық пен тәртіп қағидаттарын бекіту сияқты бағыттар бойынша ұсынылатын шаралар ерекше назар аударуға лайық екенін атап өтті.

Қазақстан Президенті Қ.К. Тоқаев өз Жолдауында жариялаған АЭС құрылысы мәселесі бойынша алдағы референдумды талқылай отырып, іс-шараға қатысушылар өз ойларымен бөлісті.

Сараптамалық талқылаудың модераторы ФСДИ Саяси зерттеулер орталығының басшысы Айдар Әмребаев көлемі 221 миллиард АҚШ доллары болатын Орталық Азияның ірі экономикасы ретінде Қазақстан үшін энергетикалық қауіпсіздік пен тиімділік мәселесі барған сайын маңызды болып келе жатқанын айтты. 2024 жылғы 2 қыркүйектегі Жолдауында Президент мемлекеттердің технологиялық бәсекелестігінің өте өткір кезеңімен сипатталатын әлемдік экономикадағы жағдайға ерекше алаңдаушылық білдірді. Бұл ұлттық экономиканың әртүрлі секторларындағы біздің басқарушыларымыздан жаңа "өсу нүктелері" деп аталатын дамудың жаңа әлеуетін анықтауды және іске асыруды талап етеді. А.Әмребаев мысал ретінде Мемлекет басшысы жоғары "технологиялық қайта бөлісу" өнеркәсіптік даму саласындағы 17 жобаны келтіргенін айта өтті. Қазірдің өзінде оңтүстік астана маңындағы инновациялық технологияларға негізделген Алатау қаласын салу бойынша "пилоттық жоба" жұмыс барысында. Бұл жобаның жетістігін Қазақстанның экономикалық бейінін әртараптандыру тұрғысынан "жаңа тыныс" алуға тиіс көптеген моноқалаларына қатысты арттыруға болады. Астанада Ұлттық жасанды интеллект орталығын салу көзделуде. Президент цифрлық технологияларға негізделген энергетика саласы мен су ресурстарын тиімді пайдалануға көп көңіл бөлді. Мемлекет басшысының айтулы шешімі 6 қазанда Қазақстанда атом электр станциясы салу жөніндегі алдағы референдумға қатысты пікірі болды, онда осы маңызды мәселе бойынша жиынтық және келісілген шешім қабылданады. 

Институттың бас ғылыми қызметкері Вячеслав Додонов атом энергетикасын дамыту атмосфераға шығарындыларды азайту жөніндегі мақсаттарға қол жеткізу үшін маңызды қадамдардың бірі болып табылатынын атап өтті. Сарапшы атом энергетикасы күн энергиясымен салыстырғанда энергия өндірудің экологиялық таза технологиясы екенін және жел энергиясымен салыстыруға болатынын айтты. Сонымен, АЭС өмірлік циклі процесінде парниктік газдардың орташа шығарындылары 28 г / кВтсағ құрайды, бұл тек жел және гидроэнергетикамен (26 г/кВтсағ) салыстыруға болады, ал Күн энергиясы 85 г/кВтсағ шығарындыларын шығарады. Бұл ретте газ энергетикасының шығарындылары 500 г/кВтсағ, ал көмір энергетикасы – 900 г/кВтсағ құрауда. 

Бас ғылыми қызметкер Юрий Булуктаев Президенттің Жолдауына түсініктеме бере отырып, құжат Қазақстанның алдағы кезеңдегі саяси және әлеуметтік-экономикалық даму перспективаларына арналғанын атап өтті. Мемлекет басшысы мемлекеттік басқарудың тиімділігін арттыру мәселесіне ерекше назар аударды. "Мемлекеттік басқарудың тиімділігін түбегейлі арттыру керек. Мен "халық үніне құлақ асатын мемлекет" тұжырымдамасын ұсынғаннан бері бес жылдан астам уақыт өтті. Осы уақыт ішінде қоғам мен билік құрылымдары арасындағы өзара іс-қимыл мәдениетін өзгертуге қол жеткізілді. Пікір білдірудің тиімді тетіктері мен түрлі диалог алаңдары жеткілікті болды. Мемлекеттік қызметшілердің азаматтармен тікелей қарым - қатынасы нормаға айналды", - деді Тоқаев.

Президент атап өткендей, бұл тұжырымдама мемлекеттік қызметшілер мінез-құлқының жаңа үлгісін – белсенді және ашық, демек, жауаптырақ әрі тиімдірек қалыптастырды деп айта аламыз.

Жетекші ғылыми қызметкер Мұхтарбек Шайкемелев ҚР Президентінің Қазақстан халқына – 2024 Жолдауының Қазақстан халқының бірлігін сақтау және нығайту жөніндегі міндеттері тұрғысынан оның аса маңызды аспектісі ел халқының топаралық және этносаралық бірлігі болып қалатынына назар аударды. Президент өзінің "Заң және тәртіп" Жолдауының бесінші бөлімінде "Халық үніне құлақ асатын мемлекет" тұжырымдамасына сүйене отырып, жалпыұлттық келісімді, билік пен қоғамның әріптестігін одан әрі нығайту үшін сот жүйесін мақсатты реформалауды жалғастыру қажеттігін атап өтті. Президент өз сөзінде азаматтар мен мемлекеттік органдарды кез келген қоғамдық арандатулар мен заңға қайшы әрекеттерге қатаң ден қоюға шақыра отырып, қоғамның бірлігі мен қауіпсіздігіне қол сұғатын мақсатты арандатулардың көріністеріне елеулі алаңдаушылық білдіргенін атап өтті. Мемлекет басшысы Қ.К.Тоқаев атап өткендей: "Мақсатты арандатулар басталатын жерде сөз бостандығы мен пікір плюрализмі туралы сөз болмайды. Бұл қоғамның тұрақтылығы мен қауіпсіздігіне қол сұғу, мемлекеттің негіздерін бұзуға тырысу". Сондықтан "құқықтың үстемдігін және сот төрелігін жүзеге асыру сапасын қамтамасыз ету" өте маңызды.

Жетекші ғылыми қызметкер Дина Ешпанованың айтуынша, Қазақстан Президенті өз Жолдауында еңбек адамының жағдайына ерекше назар аударды. Президент адал еңбекпен жетістікке жеткен адамдар әрқашан құрметтелетінін атап өтті. Адал еңбек - жауапты азаматтың қағидаты. Біздің қоғамдағы еңбекқорлық пен кәсіпқойлықтың құндылығы бірінші орында тұруы керек. 

Кез-келген қоғамның өмірлік белсенділігінің негізі еңбек қатынастары болып табылады, сондықтан олар мемлекеттің назарын аударатын аймақта. Мемлекеттік құрылымның кез-келген түрінде олар мемлекеттік басқарудың маңызды саласын құрайды. Қоғамның нарықтық өзгерістері әлеуметтік-экономикалық дамудың жаңа жүйесін және оған сәйкес еңбек қатынастарын құру қажеттілігін өзектендірді.

Институттың жетекші ғылыми қызметкері Асқар Шоманов атом электр станциясын салу контекстінде Қазақстанның технологиялық әлеуетін дамыту қажеттілігі тақырыбын жалғастырды. Оның пікірінше, АЭС құрылысы ядролық отын өндіру, радиоактивті материалдарды өңдеу, сондай-ақ радиоактивті қалдықтарды кәдеге жаратудың жаңа технологияларын әзірлеу және енгізу сияқты сабақтас салаларды дамытуға ықпал етуі мүмкін. Технологиялық әсердің үшінші аспектісі жергілікті мамандардың біліктілігі мен құзыреттілігін арттыру болады. Ақырында, атом энергетикасын дамыту елдің инфрақұрылымы мен технологиялық әлеуетін жақсартуға ықпал етуі мүмкін.

Пікірталас барысында сарапшылар атом электр станцияларын салу кезіндегі халықаралық тәжірибеге де назар аударды. Институттың аға ғылыми қызметкері Рүстем Мұстафиннің айтуынша, қазіргі уақытта атом энергиясы шамамен 436 энергетикалық реактор өндіретін әлемдік электр тұтынудың шамамен 10% - қамтамасыз етеді. Сонымен қатар, атом энергиясы әлемдегі төмен көміртекті электр энергиясының төрттен бірін қамтамасыз етеді. 50-ден астам ел 220-ға жуық зерттеу реакторларының атом энергиясын пайдаланады. Зерттеулерден басқа, бұл реакторлар медициналық және өндірістік изотоптарды өндіру және оқыту үшін қолданылады. Осыны ескере отырып, сарапшы атом энергетикасы дәстүрлі энергия көздеріне перспективалы балама ретінде қарастырылатынын, оның ішінде экология мен климатты жақсартуға елеулі үлес қосу мүмкіндігінің арқасында қарастырылатынын қорытындылады.

Жалпы, сарапшылар атом энергетикасы қоршаған ортаға ең аз зиян келтіре отырып, тұрақты электр энергиясын өндіруді қамтамасыз ететін ең перспективалы энергия көздерінің бірі болып табылады деген ортақ пікірге келді. Атом электр станцияларының құрылысы энергия импортына тәуелділікті айтарлықтай төмендетіп, елімізді энергетикалық тәуелсіздікпен қамтамасыз ете алады.