Орамал төңірегіндегі дау - діншілдер мен дінсіздердің айтысына ұқсап барады

Арабтар құдайды «Аллаһ» деп танығанымен, оны құдайдың «шын аты» деп танту - барып тұрған надандық. Ұлы Жаратушының «ұлты» жоқ... Оны мұндай нәрсеге - бір ұлтқа «байлап қоюға» болмайды. Тәңір Тағаланың басқа да мыңдаған мүбәрак есімі бар. Әр халық оны өзінше ұлықтайды. Мысалы бізді орыстар «казах», өзбектер «қозоқ», қытайлар «хазакы» деп атайды. Одан біз өзгеріп (суть не меняется) кетпейміз. Кім қалай десе де, қазаққа қарата айтып тұрғанын бәрі де түсінеді. Кім бізді қалай атаса да ризамыз. Алла да риза. Жоқ жерден жік шығарып, жөнсіз өкпелеп жүрген сіздер ғана. Құранда «білімді мен надан адамның тең болмайтынын» бекер меңземеген. Жаратушыны «Аллаһ» деп атаған арабтың діни танымын қазаққа әкеп танғысы келетін жартыбастар кейде өздерін құдайтанудың ғұламалары секілді сезініп кететін сияқты. Араб халқы «Аллаһ» деп атаған құдыретті қазақ кейін «Алла» деп өзінше таныды. Оған сол құдыреттің өзі емес, мәселенің байыбына бара алмаған қайдағы бір құлдары шамданып жатқаны сырт көзге қызық көрінеді екен... Дінге енді бет бұрған бауырларымыз «сүннет» деген сөзді тым тар мағынада түсінеді де, сол түсінігін қоғамға әкеп танғысы келеді. Соның кесірінен арабқа ғана жарасатын кейбір нәрселер мен солардың кей дәстүрі «сүннет» деген шаблонмен қазақтың арасына да сіңіп барады. Мысалы біз түйені арабтар секілді «бітеу» асқандай қылып дастарханға тарта алмаймыз. Қанша жерден сүннет болса да, басқа тамақ құрып қалғандай саранчаны да (ал егер басқа тамақ табылмаса, шегірткені жеуіңе болады, өйткені оған дінде «халал» деп қарайды) жей алмайды екенбіз. Ал арабтар оны жақсы көреді. Пайғамбарымыз да оны жеген. Бірақ ол осындай кейбір мәселеде үнсіз қалып, кейбір даулы мәселеде шегінген, елді сабырға шақырып, дінге қайшы келмейтін дүниелерді шәриғаттың шеңберіне енгізіп те жіберетін. Ал біздің максималистер «сүннет» деген сөзді қазір шектеулі шеңберде қабылдап, оның осындай гуманистік қырына, дінді таратуға бағытталған миссиясына қолдан кедергі жасап, оған қиянат қылғандай болып жүр. Бір-біріне «ахи», «ухти» дейтіндердің қылығы да тура осындай сүннетті дұрыс түсінбеуден туған «бидғат». Пайғамбарымыз бен оның ізін басқан сахабалар бір-біріне бұлай демеген. Қазір олар «сүннет» деген ұғымға бір ракурстан ғана қарап, білімі жоқтықтан келесі жағын «талақ» қылып тастап жатыр. Ақыл айтатын қария болмағаннан кейін олар кейде сол абыз ақсақалдардың орнын басқысы келіп жүргендей болып та көрініп кетеді. Киімге қатысты да дәл осындай жағдай. Сүннет деп жазды күні «арабша» киініп алады да, қыстың қақаған аязында әлгі киімді уақытша «талақ» етіп тастайды. Әйтпесе суықта қатып өледі ғой. Осындай ревизионистік көзқарастың астарына үңілсең, нағыз сүннетке жататын киім - өз ортаңдағы көпшілік киетін киім болып шығады екен. Кәстүм-шалбар да тура сондай «сүннеттің» киімі. Өйткені бізде халықтың көбі солай киінеді. Пайғамбарымыздың (с.а.с) егер көзі тірі болса, дәл солай киінуге шақырып, діннің сыртқы формасына емес, ішкі мағынасына (таухидқа) көбірек мән беру керектігін ескертіп айтатын еді. Ал шәриғатты тар шеңберде ғана түсініп жүрген мұндай «сүннетшіл» бауырларымыздың қылығы «өзің диуанасың, кімге пір боласың?!» дегеннің кері сияқты ғана болып, елді өзінің ата-бабасы ұстанған төл дінінен үркітіп жіберіп жатыр. Сосын тағы бір айтатын нәрсе: намазда (әттахиятта) кейбір бауырлар сұқ саусағын қимылдатып (көтеріп) отырады. Онысы сырттай өзінше мұсылман екеніне қайтара куәлік беріп жатқандай болып көрінеді екен. Пайғамбарымызды дәл өстіп отырған күйде көз алдыма елестете алмадым. Ол ондай «куәлікке» мұқтаж да емес екенін санасында саңылауы бар адам түсінеді. Намазда саусағын, бәшпайын қимылдатып (бәшпайды қимылдатпайды) отырған адамның қылығы сырт көзге сұмдық ерсі болып көрініп, қасындағылардың ойын бөледі. Алланың алдында адам құл құсап тып-тыныш отыруы тиіс сияқты еді, кейбіреуінің намазда осындай «басы артық» қимылдар жасайтыны қызық. Ахилардың біреуінен өткенде: «Бауырым, намазда неге осылай істейсің?» деп әдейілеп сұрасам, «сұқ саусағыңды көтергенде, шәйтанның басынан күрзімен ұрғандай боласың» деген сыңайда жауап берді. «Сонда сен саусағыңды қимылдата берсең, шәйтанның басынан тоқтамай ұрғандай боласың ба?» деп едім, кекесінді байқап қалды ма, әлгі жігіт намаз басталғанын сылтауратып, жауаптан жалтарып кетті. Діндес бауырлардың осындай диалогтан қашатыны да қызық. Пайғамбарымыздан жеткен ондай «сахих хадисты» да еш жерден оқымаппын. Мүмкін мен оны байқамай жүрген шығармын, болса маған көрсетіңдерші. Ата-бабаларымыздың бәрі намазда еш жерін қимылдатпай, тып-тыныш қана ұйып отыратын. Бұл «бидғат»» дәл сол тоқсаныншы жылдары келді. «Тоқсаныншы жылдары бізге дін емес, әртүрлі ағымдар келді» деп дұрыс айтады. Әйтпесе бізден 200 жылдай бұрын өмір сүрген ертедегі сол қазақтар пайғамбарымыздың дәуіріне жақын өмір сүрген нағыз замандастары еді ғой. Пайғамбарымыз да «Араларыңда бір бүлік шықса, көпшілікпен бірге болыңдар» деген. Сондықтан жоқ жерден «фитна» шығара бермей, не болса да көппен бірге «адасқаның» жақсы. Орамал мәселесі де кейінгі кезде үлкен дауға айналды. Орамал (жаулық) мәселесінде мектеп ұжымы мен ата-аналардың екеуінде де кінә бар! Намаз оқитын ата-аналар бірінші (бастауыш) сыныпқа баратын қыздарына жоқ жерден проблема жасап, орамал тағып қояды. Бірінші сыныптағы бүлдіршінге орамалдың не керегі бар? Ол медресеге бара жатқан жоқ, діни білім алу үшін бара жатқан жоқ. Олар бұл жерде мектептегі зайырлы қоғамның талабын сыйлауы керек. 6-7 жаста қыздарыңды қымтаңдар дейтін талап шәриғатта тағы жоқ. Әбден қартайған кәрі кемпірге (оларға орамал тақпаса да болады) қандай талап қойылса, кішкентай қыздарға да тура сондай талап қойылады шәриғатта. Өйткені екеуі де нәпсінің көзімен қарайтын жаста емес. Мектеп ұжымы да қатып қалған бір атеистік сарындағы принципті ұстанып алған. Қарап отырсаң, оқушы қыздың етеккірі 7-8 кластан бастап келе бастайды екен. Бәлиғат жасы дегеніміз де осы. Орамалды осы кезден бастап тақтыру керек. Алла Тағала адам баласын жаратқан кезде, оның барлық физиологиялық ерекшелігін білгеннен кейін қыздарға қымтануды бұйырды ғой. Бірақ біздің шенділер де шетінен қасарысып қалған, қызық. Оқушылар Алланың бұйрығын емес, әлі де атеизмнің айтқанымен жүрген солардың сөзін тыңдауы керек пе сонда? Бұл жерде бір компромис (ымыраға келу) керек. Ол компромис – оқушыларға 8-ші сыныптан бастап орамал тартуға рұқсат беру. Қазір бізде орамалдың (жаулықтың) төңірегіндегі дау - діншілдер мен дінсіздердің айтысына ұқсап бара жатыр...

Жолымбет Мәкіш, Қазақ үні