Қытайда қамалған 79 студент үшін кім жауап береді, Сағадиев мырза?

Елшіліктің елкезбелері жүргізіп жүрген үгіт

Содан, әлгі елкезбе екеуге оралайық, өздерін Ван және Го деп таныстырған бұлар әуелі Әулиеата жеріндегі Тараз Мемлекеттік университетіне барды. Көкектің тоғызыншы жұлдызында. Одан соң, ат басын Астанаға бұрып, мұнда да Қытайдан келген қазақ студенттеріне үгіт жүргізді.

«Сендер өте бақыттысыңдар! Сендерді Қытай үкіметі осындай бақытқа ие етті. Шетелде оқытып, қамқорлық жасады. Қытай үкіметі сендерден үлкен үміт күтеді. Сендер елге қайтып, жұмыс істеуге борыштысыңдар. Менің байқауымша, сендер қытайшаны ұмытып қалған сияқтысыңдар. Қытай тілін ешқашан ұмытпаңдар және оны бірінші орынға қойып үйреніңдер. Себебі, сендер елге қайтқанда жоғарғы жалақымен жұмыс істейсіңдер» деп сөйлеген. Бұл - Қазақстанның мемлекеттік тілін сөйлеп, түсінбек түгілі танымайтын Го деген дипломаттың өз сөзі.

ТарМУ-дың 10 студенті Қытайдан қайтып келе алмай отыр

М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университетінің ректоры Мұхаметқали Сарыбеков берген дерекке көз жүгіртіңіз енді. Өзі басқарып отырған оқу орнында білім алып жатқан 10 студент қысқы демалыс кезінде Қытайға барып, қайтпай қалған. Олардың 8-і даярлық курсында оқып жатқан болса, 2-еуі 1 курстың студенттері екен.

Ерекеңнің Елбасына ұнаған есебі

Өткен жолы Президент Нұрсұлтан Назарбаев министр креслосына қонжиғалы бері басы даудан арылмай келе жатқан «бас педогог» Ерлан Сағадиевті қабылдаған еді. Бесіктен белі шықпаған, қазақтың төл әріптерін танып үлгермеген балаларды үш тілде сайратамын деп шешкен Сағадиев Президенттің қабылдауынан мақтау сөзге семіріп шыққан еді. Президент Ерекеңнің есеп-қисабын көріп, «дұрыс жолда келе жатырсың» деп арқасынан қаққан. «Екінің-бірі Елбасынан мақтау ести бермейтінін ескерсек, Ерекеңнің жолы болған екен» дедік біз.

Жолы болғыш Ерлан Кенжеғалиұлының назарын енді біз аударайық! Ерекең елге келіп, білім алып жүрген қазақ балаларының Қытайдан қайтып орала алмай жатқанынан хабардар ма екен? Қытайдан Қазақстанға келіп, Қазақстанның жоғарғы оқу орындарында, Қазақстанның білім гранттарында тегін білім алып жатқан студенттердің алды 1 жыл, арты 2 ай шегінде шекарада шегенделіп тұрғанын естіп пе екен? Олар Қытайда үй қамақта, түрмеде және қайта тәрбиелеу лагерлерінде жатыр. Айыбы – Қазақстанға келіп студент атанғаны ғана. Бұл студенттер ҚР ЖОО білім грантының иегерлері. Оқу ақысы, тамақ пен жатақжайы Қазақстанның бюджетінен есептеледі. Оларға бөлінетін шәкіртақы тағы бар. Білім министрі деген дардай лауазым иесі Ерлан Кенжеғалиұлы ТарМУ-дың 10 студентінің қапастағы тағдыры жайлы естіп пе екен? Қытай елшілігінің екі дипломаты емін-еркін ел кезіп, Қазақстанның ЖОО-да студенттерге кері агетация жүргізіп жүргенінен бас педогогтың хабары бар ма?

ҚР Білім және ғылым министрі Ерлан Сағадиевтің бұл студенттердің жай-күйінен хабары бар ма? Әй, қайдам. Өткенде ғана Президенттің алдында ақтарылып, ағынан жарылған Ерлан Кенжеғалиұлы екілене сөйлеп, еш қиындықтың жоқ екенін айтқан еді ғой. Есебіне елді бір, Елбасын екі сендіріп шыққан. Сонда, елге кеп білім қуған қазақ балаларының Қытай қыспағындағы қиын хәлі Ерекеңді елең еткізбегені ме? Әлде бюджеттік есебіне 78 студенттің жылдық шығыны енбеген бе?

Шидің шырғалаңы

Қазір Қытайдағы қазақтардың жағдайы тым ауырлап кеткен. Ши билігі (Кирилл, яғни, қазіргі қолданыстағы орыс жазуы бойынша оның аты-жөні: Си Цзиньпин) қазақты террорист, экстремистердің сапына қосты. Құжаттарын тартып алып, Қазақстанға келіп-кеткен әр қазақты түрмеге жапты.  Қайта тәрбиелеу лагерлеріне айдады. Тіпті, молда-қожалардың кейбірі түрмеде қайтыс болды деген ақпар да тарады. Қолыңнан келсе шауып ал деген бұл арандатушылықты, әпербақандықты, әлімжеттікті Ши тұтқасын ұстап отырған Қытай билігі күні бүгінге дейін жасап келеді. Қазір Шыңжаңнан шыққан ирредент қазақтардың көші басыбүтін тоқтады.

Қытайдағы аз ұлттарға қасақана жасалып жатқан репрессияға АҚШ алаңдаушылық білдірді. Қытай үкіметіне сұрау салды. Адам құқықтарын бұзу деп баға берді.

Ал бүгін редакциямызға Еуропадағы қандасымыз Өмірхан Алтыннан жеделхат жетті. Еуропа парламенті Қытай қазақтарының жай-күйін талқылайтын болады. 15-мамыр күні. Алмания үкіметі де бұл мәселені жуық арада күн тәртібінде қарайтын көрінеді.

Өмірхан Алтыннан жеткен хабар. Неміс депутатының көз жасы

Өмірхан Алтын өткен жылы дүниежүзі қазақтарының 5-құрылтайында кезектен тыс сөз алып, Қытайдағы қазақтардың қиын жағдайын Елбасына тікелей жеткізген еді.

Енді міне, Алманиядағы Өмкеңнің арызы Еуропа парламентінің қарауына алынып, мамардың 15-і күні талқы жасайтын болып шешкен екен.

Барбара Лочвихлер(Barbara lochbihler). Бұл кісі - Еуропалраменттің адам құқықтары жөніндегі комитет басшысының орынбасары. Өмкеңе жауап хат жолдаған осы кісі. Барбара ханым өз хатында Шығыс Түркістандағы жағдай туралы берген мəліметтері үшін алғысын білдіре отырып, өзінің ол жақта адам құқықтарының өрескел түрде тапталуына қатты алаңдаулы екенін айтты.

Өмірхан Алтын Алмания Бундестагының депутаты, адам құқытары комитетінің мүшесі Маргарет Баус Баусе (Margerete Bause) ханыммен кездесіп, Қытайдың қасқана жасап жатқан қысымы жайлы, ондағы қандастардың Қытай билігінің ассимиляциялау саясатына түсіп жатқаны жайлы айтып берген екен.

«Қытайдың қазақ пен ұйғырға жасап жатқан адам сенгісіз қысымы, қудалау тәсілдерін, кəрі-жас демей жүз мыңдаған адамдардың жазықсыз түрде түрмелерге қамалуын, екіге бөлінген отбасыларының аянышты тұрмыс жағдайларын естігенде неміс депутаты Баус (Bause) ханым көзіне жас алды»,- дейді Өмірхан Алтын.

Міне, Қытай қыспағаны түскен қазақтардың жайы Еуропарламент пен Бундестаг депутаттарын бей-жай қалдырып отырған жоқ. АҚШ арнайы сұрау жіберді тіпті. Ал біз ше?

Ерекеңнің есебіне оралайық. Бұл студенттер Қазақстанда оқиды. Яғни, студенттердің сұрауы сізде,  Ерлан мырза!

Ерлан Сағадиевтің есебіне енбегендер

Алматы, Астана, Қарағанды, Қызылорда, Атырау, Өскемен, Түркістан, Жамбыл облысы, Солтүстік Қазақстан облысы, Шығыс Қазақстан облысы, Павлодар облысы, Оңтүстік Қазақстан облысындағы 20 ЖОО студенттері мен 1 мектеп оқушысы. Ұзын-ырғасы 79 адам. Олардың есім-сойы мінекей:

Нұргелді Әбдіғаниұлы

Көгершін Тілеген

Abai.kz