ЛАТЫН ӘЛІПБИІНЕ КӨШУДЕ ҰЙЫМШЫЛДЫҚ ҚАЖЕТ

Астанада «Ақжол» партиясы Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласындағы қазақ тілін біртіндеп латын қарпіне көшіру туралы ұсынысына және жаңа графикадағы бірыңғай қазақ әліпбиін қалыптастыруға байланысты дөңгелек үстел өткізді. 

Мәжіліс депутаттары, зиялы қауым өкілдері, сарапшылар, лингвис-ғалымдар қатысқан жиынды «Ақжол» партиясының төрағасы Азат Перуашев ашты. Ол Елбасының мақаласында айтыл­ған міндеттердің маңыз­ды­лығына тоқтала келіп, қазақ тілін біртіндеп латын әліпбиіне көшіру мәселесі қоғамда қызу талқыланып жатқа­нын атап өтті. – Бұл мәселе 2012 жыл­ғы желтоқсан айында жария етілген «Қазақстан – 2050» стра­тегиясында, оның ал­дын­да Қазақстан халқы ассам­блея­сының 2006 жылғы сессия­сында айтылды. 2007 жылы «Ақжол» партиясының саяси тұ­жырымдамасында да сөз болды. Сондықтан қазақ тілін латын қарпіне көшіру еліміз үшін жаңалық емес. Енді тек латын әліпбиіне көшудің маңыздылығын терең түсініп, елдік істе ұйымшылдық таныта білуіміз керек. Осы орай­да ел алдында беделі бар белгілі тұлғалардың, зиялы қауым өкіл­дерінің пікірлері біз үшін маңызды, – деді партия төрағасы. Жиында сөз алған белгілі журналист, ақын, «Ақжол» пар­тиясы төрағасының орынбасары Қазыбек Иса қазақ тілін латын әліпбиіне ауыстыруды қолдайтынын жет­кізді. – 1924 жылы Орын­бор­да өткен қазақ-қырғыз білімпаз­дарының құрылтайында Нәзір Төреқұлов латын әліпбиіне көшу туралы маңызды баяндама жасағаны тарихтан мәлім. Міне, ұлт зиялылары қажет кезінде халқына болысып, бас біріктіре алды. Қазір де бұл мә­селеде ерік-жігер көрсетіп, ұйымшылдық таныта білуіміз керек, – деді Қазыбек Иса. Сондай-ақ ол латын қарпіне көшу барысында кездесетін қиындықтарды еңсеруге бо­ла­ты­нын айтты. Мысалы, қа­зір қоғамда мемлекетіміз ла­тын қарпіне көшсе көркем әде­биеттер, құнды кітаптар аударылмай қалады деген пікір бар. Қазыбек Исаның айтуынша, халыққа ең қажетті деген туындыларды ғана аудару керек. Бұл бір жағынан құнды шығармаларды іріктеп алуға септігін тигізеді. Екінші мәселе – қазақ мектептерімен қатар, орыс тілінде оқытатын білім ошақтарын да латын әліпбиіне көшіру керек. Себебі, бір ел болғандықтан бір алфавит, бір тіл болуы шарт. Бұдан кейін сөз алған белгілі жазушы Алдан Смайыл латын әліпбиіне көшу Қазақстан үшін өте күрделі екенін жеткізді. Оның айтуынша, бұл мәселе елімізде төртінші мәрте көтеріліп отыр. Бұрын да талай ғалымдар жиналып, мәселені жан-жақты талқылаған. Елімізде бұрыннан қалыптасқан тәжірибе де бар. – Кезінде қазақ тілін латын әліпбиіне көшіру мәселесі кө­терілгенде ғалымдар дәл осылай жиналып, пікірлерін білдірген болатын. Тіпті осы жолдан өт­кен мемлекеттерге ғылыми экспедициялар да жіберілген. Сол тәжірибелер мен пікірлер жинақталып, жеті жоба болып жарық көрді. Соның ішінде кемі үш жобада қазір айтылып жүрген мә­селелердің бәрі қамтылған. Бұл – ғылыми және мемлекеттік сарап­тамадан өткен жобалар. Демек, жұмыстың көбі кезінде жасалып қойғандықтан сол жобаларды қайта қарастырып, әрі қарай жаңғырту қажет. Жиында еліміздің латын әліп­биіне көшудегі ұйымдастыру жұмыс­тарының барысы, әдіс­темелік құралдардың жайы, жаңа әліпбиге бейімделу кезеңдерінде кездесуі мүм­кін мәселелердің бәрі талқы­ланды. Басқосуда айтылған ұлт зиялыларының пікірі арнайы құ­рыл­­ған комиссияға ұсынылатын болды.

Қымбат НҰРҒАЛИ,

"Айқын"