ЖЕР ЖАНАТЫ - ЖЕТІСУ

Ақындардың жырына арқау болған жер жанаты Жетісу. Ақ бас шыңдар басынан тастан-тасқа секіріп сарқырай аққан өзендер, қыз жанарындай мөлдіреген көлдер мен бау-бақшалы Жетісу жері өзінің сұлу табиғатымен тартымды. Қасиетті Жетісу жерінің қойнауы да тарихқа тұнып тұр.

Алматы облысы еліміздің оңтүстік-шығысында орналас­қан. Жерінің аумағы 224,0 мың шаршы шақырым. Облыс аумағында 16 аудан және 3 облыстық бағыныстағы қала бар. Облыс тұрғындар тығыз орналасқан аймақтардың бірі. Жетісу аумағында 2 миллионнан аса адам тұрады, оның 70 пайызы қазақтар. Алматы облысы батысында Жамбыл, солтүстігінде Балқаш көлі арқылы Қарағанды, солтүстік-шығысында Шығыс Қазақстан облыстарымен, шығысында Қытай Халық Республикасымен, оңтүстігінде Қырғызстан Республикасымен шектеседі.

Облыстың табиғаты мен жер бедері әртүрлі болып келеді. Балқаш және Алакөлге ұласатын солтүстігі көлбеуленген құмды жазық алқап.Солтүстік шығыста Жетісу Алатауы мен Барлық тауының аралығында Жоңғар қақпасы орналасқан. Облыстың шығысын Жетісу Алатауының сілемдері толығымен қамтыған. Осы тұста Жетісу Алатауының ең биік тауы — Бесбақан (4442 м) көк тірейді. Оңтүстік және оңтүстік-шығысында Іле, Күнгей, Теріскей Алатаулары, Кетпен (Ұзынқара) жотасы және Солтүстік Тянь-Шань сілемдерінің жоталары жатыр.

Алматы облысының жері ежелден Сақ, Үйсін, Қаңлы тайпаларының, Ұлы жүз қазақтарының атамекені болды. 19 ғасырдың ортасында Жетісуды патшалық Ресей жаулап алып, 1848 жылы 10 қаңтарда отаршылық-әкімшілік құрылым — Ұлы Орда приставтығы құрылды. Ол 1856 жылы Алатау округі аталды. 1867 жылы Түркістан генерал-губернаторлығы құрылғанда қазіргі Алматы облысының бірталай бөлігі Верный уезі атанып, Жетісу облысының құрамына кірді. Орталығы Верный (Алматы) бекінісі болып белгіленді. Жаңа облысқа Жаркент, Қапал, Сергиополь, Тоқмақ, Ыстықкөл уездері енді. 1882-97 жылдары Жетісу облысы Дала генерал-губернаторлығына қарады. 1897 жылдан бастап ол Түркістан генерал-губернаторлығының, 1918-24 жылдары Түркістан АКСР-і құрамында болып келді. 1924 жылы Орта Азияда жүргізілген ұлттық-территориялық межелеу нәтижесінде Жетісу облысының қазақ аудандары Қазақ АКСР-іне енді. 1929-32 жылдары Алматы округі аталды. 1932 жылдың 10 наурызында Алматы облысы болып қайта құрылды. 1944 ж. 16 наурызда Алматы облысынан Талдықорған облысы бөлініп шықты. Талдықорған облысы 1959-67 жылдары Алматы облысы құрамында болып, 1967 ж. 23 желтоқсанда қайта бөлінді. 1997 ж. 22 сәуірде Талдықорған облысы таратылып, оның аудандары Алматы облысына қосылды. Әкімшілік орталығы Талдықорған қаласы.

КӨНЕ ТАРИХ ІЗІМЕН

Жер жанатын иемденген Алматы облысында мәдени және тарихи түрлі ескерткіштердің көп болуына байланысты туризмнің дамуына қолайлы жерлердің бірі. Жетісу жерінен небір тарихи ескерткіштерді көруге болады. Алматының жанында тарих және мәдениет ескерткіштерінің ертеден қалған бірқатары бар. Бұл бірінші көп санаттағы және түрлі образдағы сәулет ескерткіштері: Іле қорғандары және сақтардың алтын бұйымдары, Ұлы Жібек жолындағы ортағасырлық қалалар және қола дәуіріндегі таулы суреттері (петроглифтер).

Жетісу аймағындағы ежелгі адамдардың іздері тұрақ немес еңбектік тасты бұйымдары ретінде сақталған. Мекеннің қоныстануы бірнеше жүзжылдыққа созылған. Бұл малшылар тайпасы ауа райының жылынуымен қонысты тау бөктеріне аударып, одан кейін Тянь-Шань тауларына орын ауыстырғандары белгілі болып отыр. Жетісуда қола дәуірінің бірнеше тарихи қоныстары қазылған. Бұл балшық қоспасымен тастан жасалған жердегі қабырғалар тереңдігі 1-2 метр шым үйлер және жер кепелер. Осындай қазбаларды Түрген шатқалындағы Асы жерінде (XII –X ғ.ғ.) және Көксу өзенінің бойындағы (X – IX ғ.ғ.) Құйған және Талапты қоныстарынан көре аламыз. Жетісудағы ерте темір дәуіріндегі ең ірі қоныстар Шарын-Сары-Тоғай өзенінің бойында жатыр. Бұл аймақта шойын қазанның, түрлі ыдыстар, құмыраның, сонымен қатар еңбектің тас құралдарының түр-түрі табылған.

Ең бағалы көне ескерткіштердің бірі Тамғалы шатқалы Алматы қаласынан солтүстік-батысқа қарай 180 шақырым жерде орналасқан. Тамғалыда түрлі жануарларды, құдайларды суреттейтін 4500 петроглифтер бейнеленген. Тамғалы аса құнды адамзат мұрасы ретінде ЮНЕСКО тізіміне енгізілді, мемлекеттің қорғауында. Шатқал шыңдары б. э.д. XIV-XIII ғ.ғ. құрылған ежелгі түрік және Сақ қола дәуірінің петроглифтерін біздің заманға жеткізген өте сирек кездесетін мұра. Суреттер шыңдардың бетінде орналасқандықтан оларды бірден оңай көруге болады. Ежелгі суретшілер түрлі жануарлардың, аңды аулау көрінісін, мифологиялық сюжеттерді тасқа қашап қалдырған. Петроглифтерден көне тарих туралы маңызды ақпараттар аламыз. Бұл өзіндік белгілі бір тарихи жүйе, ескерткіштер ашық аспан астында орналасқан.

Алматы –Талдықорған тас жолының 110 шақырымында Қербұлак ауылына дейін 13 шақырым қашықтықта Тамғалытас (Жазылған тастар) шатқалы Іле өзенімен қиылысқан жерде жатыр. Бұл жерде будда құдайлардың бейнелері қашалған тастарды көруге болады. Бұл мекенге буддизмді миссионерлер әкелгенге ұқсайды. Шатқалдың шыңында қызыл тас укесегі бар, оның биіктігі екі қабатты үймен тең. Онда үш түрлі фигуралар: түрлі діни, йогтар, тең төрт қолды Будда суреттелген. Будданың айналасында тағы екі құдайдың бейнесі берілген. Үш басты құдайдың шығыс жақ тұсында тік кесегеде айдаһарлар ханы бейнеленген.

Ойжайлау шатқалы солтүстігінде Қордай орында, Кіндіктас тауларында Отар бекетінен батысқа қарай 40 шақырым жерде орналасқан. Ол теңізден 1200 км биіктіктегі кішкене шектелген шоқылары бар таулы аймақ. Ежелгі өзендермен, далаларымен қиылысады. Сол жағалаудағы солтүстік-батыс бөлігіндегі шатқалдарда, шыңдарда петроглифтер қашалған. Түрік уақытының композициясы бар. Бұнда екі салт аттылар бейнесі суреттеледі.

Ешкіөлмес жотасы Жетісу Алатауының батыс бөлігінде Талдықорған қаласынан 30 шақырым қашықтықта орналасқан. Жотаның солтүстік жағынан жазық далаға көтеріліп, оңтүстік жағынан Жетісу-Көксу сулы өзендердің бір саласына құяды. Ешкіөлмес жотасы және оң жағалуы Көксу өзенінің арасындағы жолында көптеген қола және ортағасыр дәуіріне дейінгі археологиялық ескерткіштер сақталған.

Аймақта ерте темір дәірінің қабірлері көптеп кездеседі. Осы уақытта Жетісу аймағында сақ тайпалары қоныстанған еді. Көптеген сақ-көшпенділер қорғандары өзінің мөлшерімен таң қалдырады, олардың диаметрі шамамен 100 метр. Үлкен қорғандарды патшалық деп аталады. Қорғандардың көбі ежелден тоналып, ішіндегі асыл заттар ұрланған болатын. Есік қаласының маңында бірнеше белгілі қорғандар сақталған. Ежелгі қорғандардан жерленген адамдар сүйектері мен бірнеше жүз алтын бұйымдар табылды.

Бесшатыр қорғандары көңіл аударарлық. Алтын-Емел ұлттық саябағында бір жерде 31 қорған орналасқан. Ең үлкені - диаметрі 108 метр, биіктігі 17 метр. Қорғандар тігінен және ендігінен орнатылған жеті тас топтамасымен тұйықталған. Жалпы Жетісу жерінде мұндай қорғандар мен қазба тарихи ескерткіштер өте көп. Әрине бұған қызыға қараушылардың саны да жылдан жылға артып келеді. Археолог, тарихшы мамандар ғана емес, шетелдік туристер осы ескерткіштерді көруге жиі келеді. Сондықтан аймақта бұл бағытта туризмды дамыту әлеуеті өте зор.

Тараз, Түркістан, Отырар ежелгі қалаларын басып өтетін Ұлы Жібек жолы бойынша саяхат өте қызықты болып келеді. Жетісуда ең ірі Қоялық қаласының қалдықтары қазіргі Қойлық ауылы маңында сақталған. Қаланың құрылыс қалдықтары биіктігі 5-тен 10 метрге дейін және ұзындығы бірнеше шақырымға дейін жетеді. Шығыс Жетісу қалаларының жоспарлануы мен құрылысы Батыстан ерекшеленеді. Шығыс Жетісу қалашықтарында қамалдар жоқ, болса да мөлшерімен кіші болады. VII ғасырдан бастап Жетісу қалалары салына басталып, олардың көбі X ғасырдан XIII ғасырға дейін салынды. Ортағасырлық қалалар керуен жолдарының бойында пайда болған. Бүгінгі күнге дейін Ұлы Жібек жолының бөліктері сақталды. Мысалы, Тараз қаласынан Құлан ауылына дейін, одан кейін Шу өзенінен Шу даласына дейін созылады. Шу өзенінің даласынан шығыс Жетісуға Қастек асуы арқылы жоғарыда орналасқан Қастек қалашығына дейін созылады. Бұл Ұлы Жібек жолының өз кезінде қаншалықты құнды, заманында зор рөл атқарғанын көрсетеді. Оның бәріне осы жолдармен жүріп көз жеткізуге болады.

АЙМАҚ

ЭКОНОМИКАСЫ

Алматы облысының экономи­калық әлеуеті көп салалы өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы, көлік пен байланыс және сауда құрылымдарынан тұрады. Өнеркәсіпте электр энергетикасы, машина жасау және металл өңдеу, құрылыс материалдары, тамақ өнеркәсібі (38,2 пайыз), ұн, жарма және құрама жем салалары жақсы дамыған. Облыста жеңіл өнеркәсіп, ағаш өңдеу, фарфор-фаянс өндірістері қалыптасқан. Сонымен қатар қызылша, картоп, көкөніс, бақша жеміс-жидек және жүзім шаруашылықтары айрықша дамыған. Одан тыс мал, құс өсіру шаруашылығы, бал, сүт және қымыз өндірістері де бар. Балқаш, Алакөл көлдерінен сазан, көксерке, табан балық, алабұға ауланады. Алматы облысы Еуропа, Азия және Америка құрлықтарының қырық шақты елімен сауда қатынасын жасайды. Экспортқа шығарылған өнімдерге тері шикізаттары, жүн, аккумулятор, түсті металдар жатады. Сырттан электр аппараттары, есептеу техникасы тағы басқа құрал-жабдықтар алынады. Қазақстанның ішкі жиынтық өніміндегі облыстың үлесі 7 пайыз шамасында.

Өнеркәсіп - облыс эконо­микасының негізгі көрсеткіші болып табылады, жалпы өнімді өндіруде саланың үлесі 2012 жылы - 19,8%, 2013 жылы - 22,9%, ал 2014 жылы 18,6%-ды құрады.

Алматы облысы республика көлемінде өндірілетін аккумуляторлардың 100%, республика бойынша темекі өнімдерінің 96%-ға жуық, жүзім шарабын 74%, үй құсы еті мен шыны ыдыстарының 84 %-дан астамын өндіреді.

2016 жылғы қаңтар-мамыр айларында облыс бойынша өнеркәсіп өндірісінің көлемі 228,8 млрд.теңгені құрады, нақты көлемнің индексі - 100,8% болды. Республика бойынша 2016 жылдың есепті кезеңінде Алматы облысы өнеркәсіп өндірісінің нақты көлемінің индексі бойынша 7-ші орында.

2016 жылғы 5 айда өңдеу өнеркәсібінде 184,8 млрд.теңгеге өнім шығарылды, нақты көлемнің индексі 100,1%-ды құрады. Жалпы өнеркәсіптің көлемінде өңдеу өнеркәсібінің үлесі республика бойынша ең жоғары - 80,8%. Аталмыш кезеңде 15 жаңа өнеркәсіп нысаны іске қосылды, 5 өнеркәсіп орны өз өндірісін кеңейтті, 383 жұмыс орны құрылды.

Өнеркәсіпті дамытуда жер қойнау байлықтарын өндіру мен оны өңдеу мол табыс беретіні белгілі. Облыста 2016 жылдың 1 шілдесіне дейін кең таралған пайдалы қазбалар бойынша жер қойнауын пайдалану құқығына арналған 367 келісімшарт жасалған. 2016 жылы кең пайдалы қазбаларына жер қойнауын пайдалануға арналған 10 жаңа келісімшарт жасалып, облыстық сараптамалық комиссиясының 3 отырысы өткізіліп, жер қойнауын пайдаланушылардың 35 өтініштері қаралды. Кен байлықтарынан облыс қойнауында полиметалл, вольфрам, молибден кентасының едәуір қоры, фарфор тастары, барит, бентонит сазы, отқа төзімді балшық, кварц құмы, гипс, тас, қоңыр көмір, шымтезек, тұз кен орындары және минералды жерасты суларының мол қоры бар.

Бүгінгі заман талабына орай аймақта кәсіпкерлікке кең қолдау көсетіліп, шағын және орта бизнесті дамытуға жақсы жағдай жасалған. 2016 жылдың қаңтар-мамыр айларында Статистика агенттігінің мәліметі бойынша жұмыс істейтін шағын және орта бизнес субъектілерінің саны 161,4 мың бірлікке жетті.

2016 жылғы 20 маусымдағы жағдай бойынша Өңірлік Үйлестіру Кеңесі жалпы сомасы 12 млрд. 714,4 млн.теңгеге 103 жобаны қарастырды және мақұлдады. Оның ішінде: пайыздық мөлшерлемені субсидиялау бойынша 60 жоба (жалпы несие сомасы 10 млрд. 990,4 млн. теңге); ішінара кепілдік беру бойынша 37 жоба (несие сомасы 315,1 млн. теңге); жетіспейтін инфрақұрылымды жетілдіру бойынша 6 жоба (1 408,9 млн. теңге). Бағдарламаны жүзеге асыру аясында 429 жаңа жұмыс орны ашылып, 2305 жұмыс орны сақталды.

Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне, оның ішінде ісін жаңа бастаған жас кәсіпкерлерге, сондай-ақ әйелдерге, мүгедектерге және 50 жастан асқан адамдарға облыстық Грантты ұсыну комиссиясы 113 жоба қарастырып, оның ішінде 72,0 млн. теңгеге 44 жобаны мақұлдады. 2016 жылғы 20 маусымдағы жағдай бойынша «Жұмыспен қамту 2020 жол картасы» Бағдарламасының екінші бағыты аясында жалпы сомасы 299,6 млн. теңгеге 120 жоба мақұлданды.

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика ми­нистрлігінің Статистика коми­тетінің мәліметіне сәйкес 2016 жылдың маусым айындағы инфляция деңгейі 2015 жылдың желтоқсанымен салыстырғанда 104,5%-ды, оның ішінде азық-түлік тауарларына 104,3%-ды, азық-түлік емес тауарларға 104,1%-ды, ақылы қызметтерге 105,2%-ды құрады. Облыс көлеміндегі инфляция деңгейі республика көрсеткішінен 0,1%-ға, оның ішінде азық-түлік тауарлары бойынша 0,7 %-ға төмен.

Елімізде инфлиция жағдайын ескеріп халықты әлеуметтік жағынан қорғау үшін тұрақтандыру қорын құру қолға алынғаны белгілі. Осы орайда өңірлік тұрақтандыру қорын қалыптастыруға облыс бюджетінен қосымша бөлінген 200,0 млн.теңгені игеру жалғасып, ол қаражатқа азық-түлік тауарларының 11 түрі 1783,5 тонна көлемде сатып алынып, әлеуметтік дүкендер арқылы сатылуда. Бүгінгі күні 20 сауда орындары арқылы 64,5 млн. теңгеге 388,8 тонна азық-түлік тауарлары сатылып, тұрақтандыру қорында 1394,7 тонна өнім қалдығы бар. Аталған бағыттағы жұмыстар жалғасуда және тұрақты бақылауға алынған.

2016 жылдың 1 шілдесінде «Алматы – Бішкек экономикалық дәлізі» бастамасын іске асыру шеңберінде Азия Даму Банкінің консультациялық миссиясымен кездесу өткізілді. Кездесу мақсаты жоғарыда көрсетілген бастама шеңберінде «Foundation Metropoli» испания компаниясының консультанттары қызметінің негізгі талаптары мен бағыттарын айқындап, Алматы қаласы мен Алматы облысының агломерациясын дамыту болып табылады.

ТУРИСТІК БАҒЫТТАР

«Алтын-Емел» Ұлттық паркі

Қазір өкінішке орай жер бетінде табиғаты тұнық күйінде сақталған жерлер азайып барады. Техника мен технология дамыған заманда оны қазқалпында сақтап қалу да қиын. Елімізде табиғаты жабайы, алғаш жаратылған күйінде кездесетін аймақтар әлі де бар. Олар көбінесе табиғи қорық ретінде мемлекеттік қорғауға алынған. Солардың бірі Іле өзені мен Қапшағай суқоймасынан жоғары орналасқан «Алтын Емел» ұлттық паркі. Бұл мекен бай және ежелгі тарихымен, сақ мәдениетінің ескерткіштерімен құнды. Саябақтың аймағында ежелгі керуен жолдары өтіп, қазақ хандарының орындары, Бесшатыр моласы (б.э.д. 3-4 ғасырда), ежелгі таулы суреттері, әуенді фонтаны, Қалқанның Үлкен және Кіші таулары, Қаратау және Ақтау тауларының ғажайып ландшафтары бар Шолақ тауы орналасқан.

Белгілі «Әуенді бархан» құмды тауының биіктігі 120 метр және шамамен 3 шақырым ұзындығы саябақтың бір бұрышында өзеннен бірнеше шақырымда немесе Үлкен және Кіші Қалқан таулары арасынан өтеді. Бұл құмды тау ұсақ таза құмнан, желі болғанда тау «ән» салып, даусы бірнеше шақырымға жетеді және органның даусын еске түсіреді. Әуенді барханды барып, үш биіктіктің біріне көтерілгенді жақсы көретін туристтер Іле Алатауының жотасы көріністерін де тамашалай алады. Егер тау дыбыс білдірмесе, келушілер ол үшін таудың бағытымен жүгіруі қажет. Аяқ астындағы құм қозғалысқа келіп, гуілдеу жүреді. Кейде бархан дыбыстарды білдіруден басқа жерсілкініс әсерін көрсетіп, дірілдейді. Бұл да тылсым табиғаттың «ерекше сиқыры» болар.

(Жалғасы. Басы 10-11- беттерде)

Ақсу-Жабағалы

Ақсу-Жабағалы қорығы – ЮНЕСКО қорғауына алынған Орталық Азияда жалғыз қорық. Бұл өңірдің таулы ормандары кесілуден сақталып, ал өсімдік әлемі өндіріс қалдықтарымен ластанбаған. Айнала көкорай шалғын, алуан түрлі гүлдерге толы. Грейг қызғалдағы Қорық символы ретінде таңдалған. Аксу арнасының табиғаты ерекше – алып арнаның ұзындығы 15 шақырым және тереңдігі 500 метр. Табиғатының байлығы және түрлі болуына орай қорықта шамамен 1200 өсімдіктер, 42 жануарлар, 238 құстар түрлері мекен етеді. Олардың көбісі Қызыл кітапқа кіріп, заңмен қорғалады.

Түрген шатқалы

«Түрген сарқырамасы» – Іле-Алатау ұлттық саябақтың құрамында ең керемет, ең сұлу жер деуге болады. Алматы облысының туристер жиірек баратын орындарының бірі. Туристік бағыт Алматы қаласының орталығынан басталады. Ол ежелгі заманда керуендердің өтетін жолдарында жатыр. Еуропаға Қытайдан және Үндістаннан осы жол арқылы келетін болған.

Түрген шатқалында 7 сарқырама бар. Адамдар көп баратыны: біріншісі «Аюлы» және екіншісі «Тескенсу». Алғашқы сарқыраманың биіктігі 30 метр, жасыл шыршалар және шыңдар арасындағы бейнелі орында орналасқан. Шатқалда шыңдар жерсілкініс кезінде бөлініп, мұзды кезеңге дейін іздерді сақтаған. «Аюлы» сарқырамасына баратын көпірден жоғары 300 метрде «сұлулық көз» деп аталатын мұзды сулы бұлақтары бар. Ал, Тескенсу сарқырамасы бұлақтан шамамен 2 сағаттық жерде орналасқан. Негізгі ағынның құлау биіктігі – 40 метр, ал егер жалпы биіктікті санайтын болсақ – 74 метр. Шатқал өзінің «Шың-Түргендік» деген атауымен белгілі шыршаларымен әйгілі.

Жамбыл мұражайы

Алматыдан батысқа қарай 70 шақырым қашықтықта орналасқан Жамбыл мұражайы келушілерден бір босамайды. Бұл туристік бағыт Алматы-Ташкент жолымен өтеді. Ғасырлар бұрын Қытайдан жерорта теңізіне және Орта Азияға баратын, одан қайтадан оралатын түйелер тізбегі жүктерімен, кішкене қоңырауларымен сыңғырлап, белгілі Ұлы Жібек жолымен тізбектеліп өтетіні тарихтан жақсы таныс. Әрине, қазір бұрынғы түйе керуендерін көре алмайсыз, оның орнына жайлы автобустар жүйткиді.

Ұзынағаш кентінен Тараз бағытымен жүріп, автомагистральдан оңтүстікке қарай Жамбыл ауылына бұрылады. Жол таудың артында биіктікте сұрғылт граниттен жасалған ескерткіштен басталады. XІX ғасырдың 60 жылдарында Жетісудың болашақ губернаторы және орыс әскері подполковнигі Г.А. Колпаковтың жетекшілігімен қазақ әскерімен бірігіп, Ұзынағаштың астындағы Қоқан хандығын талқандайды. Тарихи жеңістің құрметіне орай алыстан көрінетін монумент салынды. Алматыдан 70 шақырым қашықтықта алмалы саябақтың үстінен сәулелі күмбезі бар Жамбыл кесенесі көрінеді. Теректермен отырғазылған ауылдың бас көшесі ақынның мұражайына әкеледі. 12 бөлмеде экспозициялар орналасқан, бір ғасыр өмір сүрген халықтың ақынының өмірімен, шығармашылығымен толығырақ танысуға болады. Мұражайдың терезесінен кесенеден кейін Майтөбе шоқысының төбесі көрініп тұрады. Белгілі компазитор Нұрғиса Тілендиев те өзінің тірі кезде айтқан аманаты бойынша осы жерде жерленген.

Аққан жұлдыз

1861 жылы көктемде қазақтың ағартушысы, географы және этнографы Шоқан Уалиханов, денсаулығына байланысты Санкт-Петербургтегі қызметін тастап, Жетісу еліне қайтып келеді. Ол өмірінің соңын 1865 жылға дейін Алтын Емел жотасының жоғары таулары Майтөбенің баурайындағы Тезек сұлтанның ауылында өткізген. Әйгілі ғалым Тезек сұлтан ауылынан алыс емес қырат басында жерленген. 1881 жылы оның моласына араб және орыс тілдеріндегі мәтін тас төсемнің үстіне жазылып, ал 1958 жылы Қазақстан үкіметі моласының жанында ескерткіш орнатты. Сатылы постаменттің ортасында граниттен бес метрлі қоладан, қызыл әктастан «Шоқан Уалиханов 1835-1865» деген жазылым қойылды. Ескерткіштің оңтүстік-шығыс бөлігінде Алтын Емел жотасының қабырғасы тұр. қазақтың бір туар ұлы бұл өлкенің тарихын толтырып тұр. Аққан жұлдыздай болып өте шыққан Шоқанның мәңгілік мекеніне келіп тағзым етушілер мұнда жиі келеді.

Ия, жер жанаты Жетісу өңірі алдымен өзінің сұлу табиғатымен, терең тарихымен мақтануға толық құқылы.

Зейнолла АБАЖАН,

qazaquni.kz