ТІЛ ҮШІН КҮРЕС – КҮРЕСТЕРДІҢ ҰЛЫСЫ

Серік ӘБІКЕНҰЛЫ, жоба жетекшісі:

Бұл жоба – біздің айдан алған нәрсеміз емес, әрине. Білетін болсаңыздар, Балтық жағалауының  елдерінде «Тіл полициясы» деген құзырлы мекеме жұмыс істейді. Олар қоғамдық орындарда орысша сөйлеген адамдарды ұстап алып, айыппұл салады. Ал, біздің елімізде заң оған рұхсат етпейді. Осыдан кейін, бізге де неге «Тіл сақшысын» құрмасқа, барлығын заң тұрғысынан сауатты жасай білсек, бізді алатын жау бар ма? –  деген ой туды. «Тіл сақшысының» мақсаты – қазақ тілінің жолында күресе білетін қазақтың бар екенін көрсету.

«Басты мәселе – тіл» деп қойып, «үйтуіміз керек, бүйтуіміз керек» деп отырып алып, жиналыстарда сайрай бергеннен ешнәрсе өнбесі анық.

Еліміздегі барлық БАҚ-ры тіл мәселесінің төңірегінде бірлесе жұмыс жасасақ, нәтиже шығар еді. Егер басқа телеарналар осы мақсатта тағы да бағдарламалар ашып жатса, нұр үстіне нұр болар еді.

Сондай-ақ әрқайсысымыз жүрген жерімізде ана тіліміздің мәртебесін талап етуіміз керек. Мәселен банктерге барып, несие алмайтын қазақ жоқ. Бірақ ондағы келісім шарттың мәтініне ешқайсысымыз үңіліп жатпаймыз. Рухымыз тапталып жатыр ма, тіліміз тапталып жатыр ма оған ешбіріміз мән бермейміз. Тек несие алғанымызға қуанамыз. 

«Тіл сақшысы» бағдарламасы қаладағы «Халық» банкі, «Казкомерсбанк» сияқты бірнеше банктерді аралап, олардың келісім шарттарының мәтінінің қазақшасын түзеп шықты. Бұл шағын ғана телеарнадағы шағын бір бағдарламаның жасап отырған жұмысы. Жүз жерде жиналыста айтқанша, бір рет іспен көрсете білгеніміз жөн. 

Туған тіліңнің аяққа тапталып жатқанын көргенде, ішіңде бір қыжыл туады ғой. «Тіл сақшысының» өмірге келуіне сол қыжылдардың ернеуінен асып төгілуі себепкер болды. Бұл бағдарлама менің ғана емес, хабарды дайындап жүрген тілші-редакторлардың, яғни қатардағы сарбаздардың еңбегі. Солардың маңдайынан тамшылап төгіліп жатқан терінің еңбегі.

Осы тұста қазақ тілінің мұңын мұңдап, жоғын жоқтап келе жатқан «Жас қазақ үні» газетінің ұжымына да алғысымды білдіргім келеді. Ең бастысы – қазақ тілі үшін бәріміз бірге күресе білейік, біріге білейік. Біріміздің ішіміздегі мұңды, екіншіміз түсіне білейік. Сонда ғана жұрттың бәрі бізбен санасатыны сөзсіз.

«Тіл сақшысы» бағдарламасы алдағы уақытта да өз жалғасын табады. Өйткені, қазақ елінде қазақ тілінің мәселесі бітпейінше, бұл жоба да бітпейді.

 

Рахат МАМЫРБЕК, «Тіл сақшысы» бағдарламасының продюсері:

«Тіл сақшысы» кө­рер­менмендердің шынайы ықыласына бөленген бағдар­ламалардың бірі. Бұл бағдарлама осы уақытқа дейін «Үздік автор», «Үздік бағдарлама», «Үздік жоба» сияқты түрлі номинациялар бойынша жүлделі орындарды иемденіп келеді. Жалпы айтқанда қандай байқау өтпесін, бас жүлдені осы бағдарлама иеленіп келеді. Бірақ басты мақсат, басты өлшем – ол емес.

Негізінен бағдарлама өзінің қоғамға берген ризонансымен ғана өлшенеді. Кез келген телебағдарламадан көрермен бір немесе екі жыл аралығында суып кетеді. Өйткені сол уақыт ішінде-ақ бағдарламаның форматы, қандай мәселе қаузайтыны белгілі болып қалады.  Мәселен біз биылғы жылы өзінің форматтық мүмкіншілігін толық сарқығандықтан, бірқатар бағдарламаларды жауып отырмыз. Ал, «Тіл сақшысы» болса, өзінің құнарын ешқашан сарқымайды. Мұны көрермендердің ыстық ықыласынан-ақ аңғаруға болады.

«Тіл сақшысы» – күрескер бағдарлама. Мақсат тек қатені тауып қана қою емес, орын алған кемшіліктің түзелуіне ықпал ету. Яғни, көрерменге  оның нәтижесін де тұрақты түрде беріп отыру. Тіл үшін күрес – нақты мәселелерге бағытталуы керек. Осы тұста бір ғана мысал келтірейін. Украинадан біздің елімізге келетін тауарлардың көпшілігінің сыртындағы қазақша жазуы қатеге толы. Біз олардың өрескел қателіктерге жол бергенін әшкерелегеннен кейін, өнімдерді шығарушы тарап телеарнаға арнайы телефон шалып, кеткен қателіктердің түзелгендігін айтты. Айта берсек, мұндай мысалдарды көптеп келтіруге болады.

Сондықтан, мұндай бағдарлама біздің елімізге ауадай қажет. Өйткені қазақ барда, қазақ тілі мәңгі жасай бермек.

  Самал Мейрам,   Тілден биік асқар жоқ, Тілден асқан байлық жоқ, Тілден терең теңіз жоқ. *** Ана тілін ұмытқан адамп өз халқының өткенінен де болашағынан да күдер үзеді. ***

...Ана тілін білмеушілер өздерін білімсіз деп санамайды-ау деймін.Сондықтан өздерін асырап отырған ана тілін қалай болса солай қорлай беруге ұялмайды.

Ғабит МҮСІРЕПОВ

    Анамыздың ақ сүтімен бойымызға дарыған тілімізді ұмыту – бүкіл ата-бабамызды, тарихымызды ұмыту. Бауыржан МОМЫШҰЛЫ     Туған тілім – тірлігімнің айғағы, Тілім барда айтылар сыр ойдағы. Өссе тілім, мен де, бірге өсемін,

Өшсе тілім мен де

бірге өшемін.

 

Әбділдә ТӘЖІБАЕВ

 

 

 

«Тіл сақшысы» хабарының жүргізушісі:

 

Қазақ елінде тұрып, қазақ тілінің жоғын жоқтау шынында да ауыр нәрсе. Дегенмен, мұны қоғам қажет етіп отыр. Өйткені тіліміз әлі өз тұғырына толық қонып болған жоқ.

Сол үшін де «Тіл сақшысы» тіл үшін күресіп келеді. Жұмыс барысында біз қаладағы көшелерді аралап, үлкен-үлкен сауда орталықтарына, түрлі мекемелерге, банктерге бас сұғамыз. Жалпы айтқанда, қай жерде кемшілік орын алса, қай жерде қазақ тілі аяққа тапталып жатса, сол жерден табылуға тырысамыз. Жұмыс барысында әрине қиындықтар туып жатады. Қандай да бір мекемеге, я болмаса сауда орталықтарына ескертусіз камерамен бірден кіріп барған кезімізде түрлі күтпеген жағдайларға тап боламыз. Тіпті есік алдындағы күзетшілердің бізді жолатқысы келмей, кеудемізден итеретін кездері де болады. Осының бәріне төзуге тура келеді. Кейбір орындарға ақпарат алу үшін алдап кіруге мәжбүр боламыз. Өйткені, камераны көргенде, көбісі сескеніп қалады.

«Тіл сақшысы» бүкіл ұжым еңбегінің жемісі. Әсіресе жоба жетекшісі Серік Сарыбаевтың, продюсері Рахат Мамырбектің еңбектері ерекше. Хабардың тысында жұмыстары көзге көріне бермейтін таспагерлердің, монтаж жасаушы мамандардың еңбектері өз алдына.

Тіл сақшысының «Ефес Қара­ғанды» сыра зауытына байланысты жасалған бағдарламасында көрермендердің көбі өре түрегелді. Бұл мәселенің орын алуына осы зауыттың супервайзеры Надежда Бендзьдың қарамағындағы қызметкерлерге қазақ тілінде сөйлеуге тыйым салғандығы себеп болған. Тіпті ол қазақ тілінде сөйлейтіндер еден жууға лайық дегенді айтқан. Осы сөзден кейін жеті жігіт жабылып,  Надежда Бендзьды сотқа берген. Бірақ олар сотта жеңе алмады. Осыған күйінген көрермендердің санында шек болмады. Қазақ тілінің тағдырына көрермендердің де немқұрайлы қарамайтынын көргенде, кеудеңді бір қуаныш сезімі билейді.

Сондай-ақ бірде «Sulpak» сауда үйіне барып, түсіру жұмыстарын жүргізе бастағанымызда, ондағы қызметкерлер қолымыздағы кемшіліктерді дәлелдейтін фотосуреттерді тартып алуға дейін барды. Негізінен қатеге жол бергендердің дені, өз қателерін мойындағысы келмей жатады. Бірақ біз де жұмысымызды жалғастырудан жалықпаймыз.

Хабар өз нәтижесін беріп те келеді. Мәселен, қаламыздағы «Рамстор» сауда үйі өздерінің 50 мың данамен шығып жатқан журналын, бір айдың ішінде таза қазақ тілінде басып шығарды. Яғни олар, өздерінің жіберген кемшіліктерін мойындады. Бұл да біздің еңбегіміздің жемісі болса керек.

Алдағы уақытта қала тұрғын­дары біздің жұмысымызға түсі­ністікпен қарап, тіл тазалығының сақталуына бізбен бірге атсалысады деген сенімдемін.

Иә, тіл тағдыры үшін алаңдамайтын қазақ жоқ шығар. Қазақ тілінің тағдыры – әрбір қазақтың қолында. Сондықтан да, бәріміз бірге қазақ тілінің ғажап тіл болуы жолында жұмыла жұмыс жасай білейік!

 

Гүлмира САДЫҚОВА