Тұрсын Жұртбай: "Даналардың – өзi үлгi емес, сөзi – үлгi"

Даналардың – өзi үлгi емес, сөзi – үлгi. Өйткенi, данышпандар ешкiмге бағынбайды, ешкiммен есептеспейдi, өзiнiң дегенiмен өмiр сүредi. Олар тек ақиқатқа ғана жүгiнедi. Сондықтанда олар қоғамның пiкiрiмен санаспайды, айналасымен үйлесiп тiршiлiк етпейдi. Сезiмiне билетедi, нәпсiсiне тыйым салмайды. Бойын да күтпейдi. Оны түсiну қиынға соғады, ал ол түсiнiктi болуға тырыспайды да. Ойына не келсе – соны iстейдi. Гете де, Толстой да, Абай да, Ганди де солай. Ал, олардың өмiрiнде былайғы жұрт үлгi тұтпақ түгiлi, дауыстап айтуға именетiн қаншама түсiнiксiз, жұмбақ оқиғалар өттi десеңiзшi?!.

Ұлылардың өзi үлгi, сөзi үлгi емес. Себебi: даналар – болмыстың нысанасының (высокая идеяның), тағдырдың және түпкi сөздiң иесi. Ұлылар – сол сөздiң мағынасын түсiндiрушiлер, уақытына қарай үйлестiрушiлер, заманына сай жаңғыртып, оны өмiрге бейiмдеушiлер.

Даналардың ғұмыры – мұқым бiр дәуiрмен (эпоха), ұлылардың өмiрi – уақытпен, ғасырмен, кезеңмен (период) өлшенедi. Дананың жұмбағын шешкенi үшiн де ұлы! Сол үшiн қаншама ақыл-ой, зейiн, еңбек жұмсады десеңшi! Дәуiр мен дәуiрдi, дана мен дананы салыстырып барып шешiмiн адамзаттың игiлiгiне жаратты! Сондықтан да ол – ұлы! Пушкиндi түсiнген – Лермонтов, Толстойды түсiнген – Достоевский, Абайды түсiнген – Әуезов, Гандидi түсiнген – Неру ұлы!

Ұлылардың – даналыққа құштарлығы мен құрметi, соларды түсiнуге ұмтылған құштарлығы үлгi.

Ал ұлыларды түсiнгендер мен түсiндiргендердi – тұлға деу лайық.

Даналарға – табынасың! Сөзсiз табынасың және табындырады! Әйтпесе, ол – дана емес.

Ұлыларға – тағзым етесiң! Тағзым! Тағы да тағзым!

Тұлғаларды – мойындайсың! Мойындамағансуға да болады, бiрақ, түбiнде еңбегi мойындатады. Олардың артында қалатын да сол еңбегi!

Дана – тағдырдың өзi!

Ұлы – тағдырдың жазымшысы!

Тұлға - қызметкер!

Тұрсын Жұртбайдың күнделігінен

qazaquni.kz