Сәрсенбаевтың өліміне қатысты шындықты ашуға "кедергі күш" көп

“Құрметтi сот және осы сот процесiне қатысушылар!

Жарыссөзде көп жайттар айтылды. Бiрақ мәселенiң бас­қа қырына назар аудар­ғым келедi.

Көптеген қателiктерге жол бергенiне қарамастан, бiздiң мемлекеттiк сот және құқық қорғау жүйесi осы сот проце­сiнде сапалы бұрылыс жасады. Сегiз жылдың iшiнде Ибрагимов алғаш рет өз кiнә­сiн мойнына алып, нағыз тапсырыс берушiнiң атын атады. Бұл қаншалықты дәлелдi, негiздi болды, бұл ендi басқа мәселе.

Мемлекеттiк айыптау Өтем­баев тапсырыс берушi деген ойынан бас тартты. Бұл кеш болса да, әйтеуiр жасалды. Мұның өзi оқиғаның анық‑қанығын анықтау мен шындықты ашуға үлкен үлес қоспақ. Әрине, бұл бағыттағы iзденiс әлi де талай уақытқа созылатыны, оңайға түспейтiнi түсi­нiк­тi.

Бiрақ, менiңше, қазiр жасалған нәрсенi де бағалау керек. Себебi бүгiн болмаса, ертең осы процесс бекiтi­ледi, есепке алынады. Осы сотта алдағы уақытта қай бағытта жылжып, iзденiс жасау керектiгiнiң бағдары белгi­лендi. Десек те уақыт заулап өтiп жатыр, дәлелдердiң кей бөлiгi жоғалып жатса, ендi бiр бөлiгi ұмытылып қалуда. Дегенмен әлi де оқиғаны ашуға ықтимал мүмкiндiк бар. Бұл – бiр.

Екiншiден, өз басым “тапсырыс берушiден” “қылмысқа айдап салушыға” айналғаныма қатты таңғалдым. Құқық­тық жағын былай ысырып қойғанда, мазмұнына, сөздiң астарына келгенде, менi “айдап салушы” дегендерi миға қо­нымсыз. Менi “Мұсаев пен Әлиевтi қылмыс жасауға айдап салды” дегенi – сандырақ.

Менiң әрекетiм – бұл оқи­ғаға түрткi болды дегендi мо­йындадым. Қамауда өтеген жаза мерзiмi осы қылмысыма сай берiлдi деп есеп­теймiн. Бiрақ дәл қазiргi түрде келтiрiлген айыппен келiспей­мiн. Ал ендi неге дәл осылай болып жатыр? Әрине, бұл мәселенi ұзақ тал­қылауға болады. Алайда, менiңше, шындықты ашуға кедергi келтiрушi күштер бар екенi анық. Олардың қандай күш­тер екенiн, не үшiн кедергi келтiруге тырысып баққанын бәрiмiз жақсы бiлемiз. Процесс ауыр, оңай емес жолмен өрбiдi. Алдағы уақытта да жүре бермек. Және дұрыс бағытта жүредi деп есептеймiн.

Тергеушiлер мен мемле­кет­тiк айыптау сүйенген дә­лелдер жүйесiне келсек, олар ерекше жолмен жасалды. Сөздердiң қайсысы дұрыс, ал қайсысы бұрыс екенiн қандай негiзге қарап ажыратқанын бiр Құдай бiледi. Маған қар­сы қолданылған айғақ негiзi­нен Ибраги­мовтiң сөзi­нен алынды. Мем­лекеттiк айыптау таққан айыптың басым бөлiгi бойынша менен “шын мәнiнде солай болды ма, жоқ па” деп сұрап жатпады. Ақи­қаты осы екен деп қабылдады да, тiгiсiн жатқыза салды.

Сондай‑ақ, атақты Гаши Машанло дайындаған айыптау әуелден‑ақ қатаң түрде: “Өтембаев Ибрагимовтiң қоян‑қолтық ұрысты жақсы меңгергенiн, қарудан жақсы ататынын бiлдi”, – дейдi.    Айыптау да осы бағытта жүр­дi. Бiрақ Ибраги­мовтiң қаруды меңгергенiнен бейхабар болдым. Оны кiм қайдан шығарып алғанын бiлмей­мiн, менен тергеуде де, сотта да мұны еш­кiм нақтылап сұраған жоқ.

Сосын Ибрагимов осы сотта 2006 жылы 15 ақпанда менiмен кездескенде маған “жiгiттер асыра сiлтеп жiбер­дi” деп айтқанын жеткiздi. Ал бiрақ менiң есiмде “сiздi аяқтан шалды” деген оның сө­зi қалыпты. Сотта менен неге мұның анық‑қанығын сұ­ра­мас­тан, Ибраги­мовтiң сө­зiн негiзге алды?

Ибрагимовтiң мәлiмдеме­сiн оқығанда, оқиғаның картинасын алғаш рет көрдiм. Бұл сөздi нақтыламағаным да содан. Тергеу де, сот проце­сi айыптауды көп ретте “егер ол бұл жерде дұрыс айтпаса, демек, мұнда да дұрыс емес” дегенге әкеп тiрейдi. Iздеу мен теңгерiмнiң күрделi жүй­есi бұл. Осындай солқылдақ пайымдаулар жасалады да, соның негiзiнде қорытынды шығарылады.

Алпыс мың долларға келсек, егер бұл тапсырыс үшiн бөлiнген ақша болса, екi әйел­дiң қолынан өтiп, берiл­мес едi. Ақыл‑есi дұрыс адам осылайша өз келiнiн аяқтан шала ма?

Оның үстiне, ақшаның қайтарылғаны есiме кеш түсiптi дегенiне сенгiм келмейдi. Мен жиырма мың, әйелiм отыз мың, Ибрагимов қырық мың қайтарылды дейдi. Бiрақ iстiң материалдарынан “арыстандықтарға” отыз мың доллардың iшiнен тек жиырма мың доллар ғана “ЦентрКредит Банкiнiң” купюрасымен берiл­генi анық жазылған. Сонда қалған он мың кiмнiң ақшасы екенi белгiсiз. Бұл – бiр. Екiн­шiден, тергеу тобының “ұр­лық‑қарлығы” туралы. Әбiке­нов өткен сотта 23 мың доллар ипотекалық қаржысы iз‑түзсiз, сот шешiмiнсiз жоғалып кеткенiн айтты. Заттай айғақ ретiнде алынған бiздiң 10 мың доллар мен 11 мың еуро да жоғалып кеттi. Он мың доллар айғақ “арыстандықтардан” айғақ ретiнде алынған 20 мың долларға қосылып кетiп, осылайша купюралардың нөмiр сәйкестiгi “дәлелденген” сияқты. Ал шын мәнiнде онда бәрi аралас‑құралас болатын. Дәлелдер осыған сүйендi. Бұл да – үлкен бұрмалаудың мысалы.

Тапсырыс берушi мен оның бейнесiн кiм жасағанына тоқталмай‑ақ қояйын.

Үшiншiден, қатарлас өт­кен тергеу, зерттеу мен сот про­цесiнде менi, Кекшаев пен Әбiқаевты жауыз етiп көрсету әрекетi тығырыққа тiрелдi, одан түк шықпады. Бiзге мүл­де басқа тарап жасаған әрекет таңылды. Мұның бәрi тергеу мен сотқа күмән тудырды. Расын айтқанда, салыстырар болсақ, қазiр де тура сол әрекет жасалып жатыр.

Тергеуде бұрмалаушылықтар көп болғаны түсiнiктi. 2006 жылы Ибрагимов хаттаманы өзгерткенiн айтып шағымданды. Мұндай бұрма­лау­шылықтың бәрiн тiзiп жатпаймын. Мұхамеджановтың жауабын алсақ та жеткiлiктi. Оны бес саусағымдай жақсы бiлемiн. Түсiнiк­темедегi оның әрбiр екiншi сөзi өтiрiк. Не үшiн, не мақсатта өтiрiк айтқанын тап басып айту қиын, бiрақ болжауға болады. Мә­селен, Кекшаев Ресей азаматы дейдi. Президент әкiмшi­лiгiндегi құқықтық саланы бас­қарған, жетекшiнiң орынбасары, кейiн iшкi iстер ми­нистрi қызметiн атқарған адамның мұндай сөздердi айтқаны ақылға қонымсыз. Министр кезiнде бүкiл төлқұ­жат­тар базасы соның қолында болды. Телефон тұтқасын қолына ұстап, сұрастырса, 2002 жылдан берi Кекшаевтың Қазақстан азаматы атанғанын бiлер едi. Бұл құпия мәлiмет емес қой. Десек те, ол бұл фактiнi әдейi келтi­редi. Бәлкiм, бұлай деуге себебi бар шығар.

Сосын ол Мақашовты ме­нi­мен жайдан‑жай, еш себеп­сiз таныстырғанын айтады. Онысы да шылғи өтiрiк. Оны маған үнемi сүйреп әкеп жү­ретiн. Бiздi өзара жақындатқысы келдi. Мұны не үшiн жасағаны басқа мәселе. Мақашовпен жай ғана таныспыз, бет‑жүзiн бiлем дегенi де өтi­рiк. Олар өте тығыз қарым‑ қатынаста, әлi де жақын араласып тұрады.

Өтембаевтың марапаттық қаруы бар екенiн де аяқ астынан есiне түсiрiптi. Маған бұл қаруды он бiр жыл бұрын берген, неге марапаттық екенiн бiлмеймiн. Барлық жетекшi­лерге оны өзiн‑өзi қорғау үшiн таратып берген болатын. Мен оны бiр айдан кейiн қайтарып бердiм. Ол туралы баяғыда ұмытып та кетiппiн. Ол болса, бiр жыл бұрын оны есiне түсiрiп, күштiк құрылымдарды жiберу керек дептi.

Рахатпен қарым‑қатынасы туралы сөзi де өтiрiк.

Көп эпизодтар бойынша сөз қозғап, жоққа шығаруға болады. Менiкi тек қана кеше оқылған жауапқа берген кiшiгiрiм түсiнiктеме.

Осының бәрiнiң түпкi мақсаты – мен емес, Сенат спи­керi Н.Әбiқаев пен ҰҚК төр­ағасы Н.Дүтбаев екенi түсi­нiктi. Оларды орындарынан кетiргiсi келдi. Бұл топ сол мақсатты көздедi. Әрi бұл топтың Әлиев және Мұсаевпен шектелмейтiнi түсi­нiктi. Жақтастары әлi де көп, олар ықпалды және күштi екенi де түсiнiктi.

Ибрагимов, Мирошников, Әбiкенов сол адамдардың қолында отырғанда, ақиқатты айтады деп сену аңғалдық. Еш уақытта олай болмайды. Мұны да түсiну керек.

Соңғы айтайын дегенiм, мен iстiң жаңа материалдарын оқып, оны қорытып үлгер­медiм. Себебi олар мен үшiн тың, жаңа деректерге толы. Бiрақ өзiмдi бастапқыда тапсырыс берушi емес, кiсi өл­тiрушi қылмыскер еткiсi кел­дi‑ау деген iшкi түйсiгiм бар. Себебi бiрiншi күнi “сен ат­тың, Мұсаев сол тапаншаны қайтаруды талап еттi” дедi. Егер 25 ақпан күндерi Ибрагимов тапаншаны Мұсаевқа қайтарған жағдайда, онда менiң саусақ iздерiм “табылып қалса”, оған еш таңғалмас едiм. Ал бұл әлдеқайда тиiмдi болар едi. Сонда Әбi­қаев пен президентке тiкелей жол ашылар едi. Бiрақ 2006 жылы бұл нұсқа дайындал­ғанымен, ол бiрқатар себеппен iске аспай қалды.

   Әлi де ашылмаған талай мәселе бар. Мұнымен толық келiсемiн. Десек те процесс аясында оқиғаның анық‑қанығы түсiнiктi бола бастады. Мұның өзi оптимизмге жол ашады. Әрi қарай бұл жерде техникалық қана емес, саяси мәселе бар. Бiрақ шындықты қайдан iздеудiң бағыты ай­қындалды.

Сот кеше келiнiм Куватова мен Мұхамеджанов түсiнiк­те­месiн таңдап алып оқып бер­дi. Айтпағым, бiрiнiң түсi­нiк­­темесi шылғи өтiрiк болса, екiншiсiнде хаттаманы тазалаған. Тер­геушiмен текетiрес болғанын, бастапқыда “60-70 мың доллар деп көрсет” деп сөз қозғалғанын келiнiм мен әйелiмнiң сөзiнен бiлем.

Мемлекеттiк айыптау “егер Өтембаев ұрып‑соқ демегенде, онда қылмыс жасалмас едi” дейдi. Айыптау осыған негiз­деледi. Тарихқа шарттылық тән емес. Десек те сол уақытта қылмыс дәл осындай әдiспен болмаса да, басқа жолмен жасалып, онда Алтынбек немесе басқа бiреу құрбан болар ма едi деген мәселе туындайды. Мен дәл осылайша бәрiбiр қандай да бiр қылмыс жасалар едi дей аламын. Кеше ағам “Республиканың” сайтында Кете­баевтың мақаласы жарық көр­генiн, онда сол жылдары Әблязовке қарсы қастандық дайындалғанын айтып бердi. Ол да саяси қарсылас болды. Мен Тәжинге немесе Әбi­қаев­­­­­қа, не болмаса Алтынбекке қастандық басқа бi­реудiң қолымен дайындалғанын жоқ­қа шығармаймын. Себебi оқиғаның тiзбегi осылайша өрбiген. Өйткенi 2005 жылы ахуал қатты асқынған едi. Көпшiлiк Рахаттың бiтiс­пес жаулары кiм екенiн жақсы бiлдi. Рахаттың өзi де өз ортасында Сәрсенбайұлын, Тәжин мен Әбiқаевты жауы ретiнде айтып жүретiн. Сондықтан бұл оқиға болмаса, басқа оқиға болар едi. Олай деуге негiз бар. Сөзiмдi осымен аяқтасам деймiн.

Редакциядан: «тапсырыс берушiлер» делiнген Р.Әлиев пен А.Мұсаевтың не айтары бар? Бұл сұраққа таяуда жауап аласыздар, қадiрлi оқырман.