Шетелдік университеттердің филиалдарын елімізде ашу жоғары білімді дамытуға оң серпін береді - Досбол Байгунаков

Елімізде жоғары білімді дамыту, жас ғалымдарды қолдау, ғылым деңгейін арттыру мақсатында қандай тыңғылықты шаруалар атқарылып жатыр? "Қазақ үні" ақпарат агенттігі осы мәселе жөнінде тарих ғылымдарының докторы, профессор Досбол Сүлейменұлы Байгунаковпен тілдесіп көрген еді.

- Қазақстанда жоғары білімді дамыту мақсатында қандай жұмыстар жасалып жатыр?

Қазақстанда жоғары білімді дамыту үшін көптеген жұмыстар атқарылып жатыр, түрлі реформалар, заңнамалық актілер, бұйрықтар, білім беру стандарттары қабылданып, жұмыстар қарқынды түрде жүріп жатыр деп бағалауға болады. Әрине кейде үкіметтің ауысуы, министрлік басшыларының өзге қызметке кетуі, т.с.с. факторлар әсерінен кейбір реформалар аяқсыз қалып қалды, ақырғы шегіне жетпеді, аяқталынбай қалды деген айыптауларға ұшырауы ықтимал, алайда нарықтық қатынастар мен сұраныстарға ие болған көптеген «реформаларға» басымдық беру өз жалғасын таба беретіндігі сөзсіз. Мысалы, кезінде көтерілген қос дипломдық, дуалды білім беру, инклюзивті білімді жетілдіру сынды көптеген сауалдар өзінің өзектілігін жоя қоймады. Сондай-ақ білім беру бағдарламаларын жаңарту, жаңа мамандықтар ашу, заманауи сұранысқа сай келетін білім жүйесін қалыптастыру да үзіліссіз даму үстінде деуге болады. Отандық жоғары білімді дамытуға әлемдік рейтингте көшбасшылық орындарды иемденіп келе жатқан шетелдік университеттердің филиалдарын елімізде ашу да оң серпін береді. 2022 жылы мемлекет басшысы Қ.-Ж. К. Тоқаев елімізде үздік шетелдік жоғары оқу орындарының филиалдарын ашуды тапсырған болатын. Қазіргі күнгі осы бағытта жүргізілген жұмыстар нәтижесінде Қазақстанда оқып жатқан шетелдік білімгерлер саны 30 мыңнан асып кетті, сондай-ақ шетелдік университеттердің 30-ға жуық филиалдары ашылды. :Жуырда тағы да оншақтысы ашылады деп күтілуде. Сонымен қатар жыл сайын отандық университет білімгерлеріне дәріс оқуға жүздеген шетелдік ғалымдар тартылуда. Міне, мұндай жұмыстар отандық университтердің де жұмыстарына оң серпін береді. Өйткені, нарықтағы сұраныстар, өзара бәсекелестік қазақстандық университеттердің стратегиялық дамуын реттеуді, жетілдіруді қажет етеді және оларды заман ағымына сай жұмыс істеуге жетелейді, тіпті мәжбүрлейді деуге болады.

- Жас ғалымдарды қолдау қаншалықты деңгейде?

- Жас ғалымдар келешектің еншісінен ойып тұрып өз орындарын алуы керек. Олар үнемі өздерінің теориялық және практикалық тәжірбиесін жетілдіре беруі қажет деп санаймыз. Сонда ғана ғылыми жетістікке жете алады. Жас ғалымдар гранттық жобаларға, нысаналы-бағдарламалы қаржылдандыру, мегажоба секілді жұмыстарға әрдайым тартылып келеді. Бізде кез келген жобада 30 пайыз жас ғалымдардың жұмыс істеуі, ғылыммен айналысуы көзделген. Мұның өзі жас ғалым үшін өте қомақты көмек. Ғылыми жобаға қатысу барысында жас ғалым өзінің ізденістерін жетілдіреді, жаңа материалдар жинақтайды, тәжірибесін арттырады. Бірқатар жоғары оқу орындары тарапынан оларды ынталандыру да жолға қойылған. Яғни, Скопус базасына енген ғылыми мақалалары үшін қосымша үстемақы, т.б. алып жатады. Қазіргі таңда “Жас ғалым” атты жоба жүзеге асырылып келеді. Бұған жас ғалым қатысып, өзінің таңдап алған тақырыбы бойынша зерттеулерін жүргізе алады. Сондай-ақ постдокторантура бойынша да көптеген игіліктер қарастырылған. Шетелдерде ғылыми тағылымдамадан өту де жолға қойылған. Тіпті соңғы жылдары мемлекет басшысы тарапынан ғылыммен айналысып жүрген жастарға пәтер беріліп те жатыр. Мұның барлығы жас ғалымды қолдаудың негізгі өзегі болып отыр.

- Отандық ғалымдардың жұмыстарын ілгерілету үшін қандай шаралар атқарылуда?

- Ғылым кез келген мемлекеттің бүгінгі дамуы ғана емес, оның болашағы, келешектегі қарқынды дамуға тетік боларлық мәйегі. Отандық ғалымдардың жұмыстарын ілгерілету үшін түрлі салалар бойынша мемлекеттік қаржыландыру (гранттық қаржыландыру, т.б.) көзделген. Түрлі ғылыми конкурстар ұйымдастырылады. Әртүрлі іс-шаралар осы бағытта атқарылып та келеді. Ғылыми жұмыстар нәтижелерін жариялау, рейтингі жоғары журналдарда мақалалар жазу, монографиялар шығару отандық ғалымдардың негізгі міндеттеріне айналған. Министрлік тарапынан “Үздік ғылыми қызметкер” конкурсы жыл сайын өткізіліп, қомақты қаржы 50 ғалымға беріліп отырады. Одан өзге де көптеген ауқымды іс-шаралар бар. Барлығын тізе берсе біршама ауқымды дүниені құрайды. Ғылымға қаражатты құю келешектің кепілі, сол себепті ғылымды дамыту үшін әлі де көптеген жұмыстар жүргізген абзал. Ғылым қаншалықты дамыса, елдің әл-ауқаты соншалықты артады, мемлекеттің дербестігі күшейе түседі.

Қазақ үні