АДАЛ ЕҢБЕК, МАҢДАЙ ТЕР ЛАЙЫҚТЫ БАҒАЛАНСЫН!

Тәуелсіздік жылдарында Қазақстан әлеуметтік мемлекеттің берік іргетасын қалады деуге негізіміз бар.

Өмірлік мұрат

Бүгінгі таңда елдік мүдделер бағытында лайықты мүмкіндік ашыла бастады. Қуатты экономика, саяси тұрақтылық және жоғары халықаралық бедел бар. Алайда, Президент жолдауларында бірнеше рет атап өтілгендей, тұтыну идеологиясының деструктивті болып шыққанына бүкіл әлем көз жеткізді. Ол төрткүл дүниедегі дамыған елдерде жаппай әлеуметтік тәуелділікті туғызды және жаһандық дағдарыстың негізгі себептерінің бірі еді. 

Лайықты даму, береке-бірлік, жаңа өмір сапасына жету тек іс-қимыл арқылы жүзеге асатыны белгілі. Яғни жұмыс істеп, қаражат табу қажет. Қоғамдық жаңғырту саясатының негізіне нағыз өнімді еңбек қойылуға тиіс.

Себебі, ол басты идеологиялық құндылық. Америка Құрама Штаттарының «негізін салушылардың» бірі Бенджамин Франклин осындай құндылықтарға негізделген атақты он үш өсиетте қалыптастырған еңбектің даму мәнін бірінші болып түсіндірді. Ұстамдылық, тәртіп, үнемшілдік, әділдік пен тыныштық сияқты дүниелерді қаузады. Өзінің өмір салтын насихаттай отырып, Франклин алғаш рет айналымға қазір белгілі «өзіңді жаса» принципін енгізді. Тағдыр мұраты – материалдық байлықты бөлудің ұтымды жолын жасауға бағытталған еңбек.

Бизнес адам үшін тұрақты табыс көзіне айналатынын көріп жүрміз. Нәтижесінде – байлық «өзінің тағдыры аясындағы парызды жақсы орындадым» деген сезіммен салыстырғанда соншалықты маңызды емес.

Халықаралық еңбек ұйымы Конституциясында еңбектің әлеуметтік рөлі туралы жиі айтылады және «барлық кісілер нәсіліне, дініне және жынысына қарамастан, бостандық пен абырой, экономикалық қауіпсіздік және тең мүмкіндіктер жағдайында өздерінің материалдық әл-ауқаты мен рухани дамуын пайдалануға құқылы» деп атап көрсетеді. Бұл тұжырым әрекеттер қажеттіліктерді қанағаттандыруға қызмет етеді деген идеяны көрсетеді, сонымен қатар жеке тұлғаның өзін-өзі жүзеге асыруына қатысты.

Бұған біртұтас қоғамдардағы азаматтар арасындағы байланыстарды қамтамасыз етудегі жұмыстың рөлін қосуға болады. Зигмунд Фрейд тұжырымы бойынша, жұмыс адам болмысының бір бөлігінде, қауымдастықта қауіпсіз орын ретінде саналады.

Әрқайсымыз бала кезімізден көңіліңе жағып, жаныңа жағатын нәрсемен шұғылдануды армандаймыз. Біз есейіп, тәуелсіз болған кезде, белгілі қолөнерді немесе кәсіпті игеруге тырысамыз, өйткені адам қандай да бір қызмет түріне икемделмей өмір сүре алмайды.

Барлық мәселе мынада: еңбек арқылы ғана біз өзімізді толықтай дамыта аламыз, алада ол үшін оны табысқа жетелейтін өте қиын жолдан өтуіміз қажет. Ежелгі заманнан бері адамдар өзін асырайтын және рухани қанағаттандыратын мамандық түрін меңгеруі тиіс деп есептелді. 

Елді әлеуметтік жаңғыртудың мақсаты мен мәні – қоғамды жаңа индустриялық-инновациялық экономика жағдайында ғұмыр кешуге дайындау, елдің жедел экономикалық дамуы мен қоғамдық игіліктерді кеңінен қамтамасыз ету арасындағы оңтайлы тепе-теңдікті табу, ең соңында, әлеуметтік құқық пен әділеттілік принциптеріне негізделген қатынастарға тіреледі. Әрбір азамат еңбек етіп, қоғам мен мемлекетке пайдасын тигізетін жаңа әлеуметтік модель құру үшін жеңді түріп отыратын кез келді.

Түптеп келгенде, әлемдік өркениеттің барлық құндылықтары, барлық экономикалық және мәдени байлықтар. виртуалды қаржы институттары емес, адам еңбегімен жасалған.

Қазақ еліндегі тұтынушылық қоғамға балама ретінде Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамының үлгісі ұсынылды. Қазақстанды дамытудың мүлде жаңа тұжырымдамасы қолға алынған. Ол әлеуметтік жаңғыртудың және жаһандық бәсекеге қабілеттіліктің шешуші факторы ретінде жұмыс істеуді алдыңғы қатарға қояды. Бұл әлеуметтік қорғаудан әлеуметтік прогреске өтуге жағдай жасайды.

Еліміздің болашағы техникада, мемлекттің әлеуеті зор, қоғамның өмір сүру деңгейін көтеруге барлық жағдай жасалуда. Жаңа Қазақстанды құру жолында ең белсенді, отансүйгіш азаматтар, өз ісінің нағыз кәсіби мамандары елдегі ең құрметті адамдар ретінде бағалануы шарт.

Еңбекқор ұлт болуға ұмтылуымыз қажет 

Бұл туралы Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Абай облысы жұртшылығымен кездесуінде айтқан еді.

«Жастарымыз үш нәрсенің айрықша маңызды екенін түсінуі керек. Бұл – терең білім, еңбекқорлық және отаншылдық қасиет. Біз құрып жатқан әділетті қоғамда еңбек адамы ең бірінші орында тұруға тиісті деген ұғымды жастарымызға түсіндіргеніміз жөн. Себебі, отаншылдық дегеніміз, ең алдымен, іскерлік, еңбекқорлық.

Құр сөзден ештеңе шықпайды. Азаматтарымыз алдымен отбасын асырап, балаларына қамқор болуы керек. Оларға адал еңбегімен, алғырлығымен нәпақасын тауып беруі қажет. Біз шын мәнінде еңбекқор ұлт болуға ұмтылуымыз керек. Әлемде еңбексүйгіш халықтар аз емес. Бұл қасиет, тіпті, олардың болмысына сіңіп кеткен. Осы асыл қасиет біздің жұртымызға да тән болса. Өйткені, халқымыздың қарым-қабілеті ешкімнен кем емес. Ұлтымызға қатысты айтылатын кейбір жағымсыз сипаттамалардан біз мүлдем арылуымыз қажет», – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Президент еңбекқорлық – қазіргі заманда бізге аса қажет құндылық деп атап өтіп, осы қағиданы кеңінен дәріптеуіміз қажет екенін айтты. Мұны Семей төрінде тұрып айтуының да өзіндік себебі барын жеткізді.

«Өйткені, бұл – әрдайым жас ұрпақты жақсылыққа, жаңашылдыққа жетелеген жер. Менің Үндеуім еліміздегі әрбір жастың жүрегіне жетеді деп сенемін. Шын мәнінде, қазір білім мен ғылым салтанат құрған заман. Мұны дәлелдеудің еш қажеті жоқ. Әлемдік экономикада жоғары технологиялық өнімдерді жасап шығаратын компаниялар алға шықты. Бұл – ғылым келешектің бет-бейнесін анықтайды деген сөз. Тың идея мен озық ой кез келген саланы өркендетеді. Өскелең ұрпақ білімге, ғылымға құштарлық танытуы маңызды. Осыны жан-жақты дәріптеуге мемлекет қана емес, бүкіл қоғам және әрбір азамат атсалысуға тиіс. Өркениетті мемлекетті тек білімді азаматтар ғана қалыптастыра алады. Жуырда Нью-Йоркке сапарымда АҚШ-та жұмыс істеп жүрген жастармен кездестім. Олар білім алуға деген ынта-жігері мен еңбекқорлығының арқасында әлемнің әр түкпірінде табысқа жетіп жүр. Міне, осындай жастарды үлгі тұту қажет», – деді Мемлекет басшысы.

Жалқаулыққа жол жоқ

Бұған дейін билік әлеуметтік көмекті қажет ететіндер мен жұмыс істегісі келмейтіндердің ара-жігін ашып алу екенін атап өтті. Кейбір жалқаулар мемлекетке сенім артады. көмек, жәрдемақыға ғұмыр кешеді. Еңбек министрлігі халықты әлеуметтік қорғаудың жаңа моделін қалыптастырудың өзектілігі мемлекеттен барлық әлеуметтік кепілдіктерді қамтамасыз етуді күтуге ғана емес, мемлекет әлеуметтік мәселелерге қатысу кезінде азаматтың жеке жауапкершілігіне негізделгенін мәлімдеді. 

Кешенді жоспар аясындағы кезек күттірмейтін міндеттердің қатарында жұмысшы мамандықтарды кеңінен насихаттау бар. 2023 жылдың сәуір айында электронды еңбек биржасында 2022 жылдың наурыз айымен салыстырғанда 17 пайызға артық бос жұмыс орындары мен 16,4 пайызға көп түйіндеме орналастырылған. Ал өсім көптеген Қазақстан табыс табуға ұмтылатын ауыл шаруашылығы саласында байқалды. Бұл статистика халық арасында жұмысшы кәсіптердің танымалдылығының артып келе жатқанын анық көрсетеді.

Сонымен қатар, сұранысқа ие мамандықтардың басым көпшілігі де осы санатқа жатады. Олар: көлік жүргізушісі, күзетші, тәрбиеші, жол жұмысшылары, абаттандырушылар.

Солтүстік Қазақстан облысының әкімі өз аймағындағы тас қалаушылар күніне 90 мың теңге таба алатынын мәлімдеген еді. Өйткені, ол жұмысшы мамандықтарының тапшылығын зерттеп, құрылыста тас қалаушылар жетіспейді деген қорытындыға келген. Сосын есеп-қисапқа кірісіп, бұл мамандыққа небәрі екі айда оқуға болатынын, бір шаршы метр кірпіш қалау орта есеппен 18 мың теңге тұратынын айтты. Ал бес шаршы метрді аяқтасаңыз (және бұл бір күнде мүмкін), сіз 90 мың теңге аласыз.

Қарағанды облысының білім басқармасы мамандарының айтуынша, бұл өңірде құрылыс саласы тас қалаушы, сылақшы, дәнекерлеуші секілді мамандарға мұқтаж. 2017 жылдан бастап елімізде жаңа жоба – «Баршаға арналған тегін кәсіптік-техникалық білім» бағдарламасы басталғаны белгілі. Содан бері тегін кәсіптік-техникалық білім беру жүйесіндегі еңбек нарығына қажетті жұмысшы кадрларды даярлауға бетбұрыс басталды. Техникалық және кәсіптік білім беру мекемелеріне сұранысқа ие мамандарды даярлау талабы қойылды. Қазіргі таңда кәсіптік білім алғысы келген талапкерлер мемлекет тарапынан тегін білім алып жатыр.

Жасыратыны жоқ, кейбір жастар «жұмыс жоқ» деп ата-анасының зейнетақысына күн көріп отыр. Қоғамда шу тудыратындар да осылар. Шын мәнінде, жұмыс істеуге ниеті бар жанға а екі қолға бір күрек табылады. Жоғары білім ала алмасаң да, мемлекеттік бағдарлама шеңберінде кәсіптік-техникалық білім алуға мүмкіндік бар. Баяғыда бір ұстазымыз: «5 жыл тарихты оқыған менен гөрі 6 ай білім алған дәнекерлеуші көп жалақы алады деуші еді». Шынымен де солай. Ендеше, еңбек адамы атану үшін шетелде не болмаса еліміздің беделді жоғары оқу орнында білім алу міндетті емес.

Оралхан АХМАДИЯ,

Қазақ үні