ҰЛЫТАУДАҒЫ ҰТЫМДЫ СӨЗДЕР ҰМЫТЫЛҒАН ЖОҚ

Осыдан бірнеше жыл бұрын тарихи фильмдер жарыққа шығып, рухымызды асқақтатқаны рас. Әр рудың басшылары мәслихат құрып ұран тастағанда бірліктің қадірін бағалай түскен едік. Ата-бабаларымыздың ынтымаққа бастаған сара жолынан адаспау үшін, бірлігімізді нығайту үшін үш жүздің басын қосар алқалы жиын өткізу қажет екені ара-тұра айтылып жүрген-ді. Бұл маңызды қадамды ел президенті Қасым-Жомарт Тоқаев қолдап, ұлттық құрылтай құру және оның құрамы мен ережесін бекіту туралы жарлыққа қол қойды.

Бабалар дәстүрінің жалғасы

Құрылтай – көшпелі тайпалар мен халықтардың рулық жүйесінен бастау алатын ежелгі институт. Моңғол Империясында құрылтайға ең маңызды мәселелерді – мұрагерлікті, жаулап алу жоспарларын, заңдарды белгілеуді және тағы басқа ірі шаруаларды шешуге жиналды. Ол кезеңде құрылтайлардың маңызы зор болды. Мұны империяда бәрі түсінді. Келмеу немесе кешігу қылмыс болып саналғандықтан, тіпті өлім жазасына кесілгендіктен ғана емес. Құрылтай маңызды шешімдер қабылдау органы болды. Мұнда Шыңғыс хан ұрпақтарының әр тармағының ұстанымдары, таққа үміткерлердің саяси салмағы, империяның болашағы және оның кеңею бағыты анықталды. 

Біздегі құрылтай ше? 2022 жылы Ұлытауда өткен Ұлттық құрылтайдың алғашқы отырысы «қалай өтер екен?» деп қарапайым тұрғындардың өзі тыпыршығаны рас. Құрылтайда сөз алған Президент Ұлытауда Құрылтайды өткізу ата-бабаларымыздың даңқты дәстүрінің жалғасы екенін атап өтті.

Осы жаңа диалог алаңын, жаңа Азаматтық институтты құру бастамасы алғаш рет Президенттің 2022 жылы наурыз айындағы халыққа Жолдауында айтылған. Осылайша, айтылған идеядан оның нақты іске асуына тура үш ай жеткілікті болды.

Осы қысқа мерзімде Қазақстан үшін бірқатар маңызды және тіпті тарихи оқиғалар орын алды. Оның ішінде Конституцияға түзетулер бойынша республикалық референдумды ойып тұрып атап өтуге болады. Бұл – ел дамуының жаңа кезеңінің басталуын еді.

Мемлекет басшысы 30 жыл ішінде көптеген халықаралық шарттарға қол қойғанымызды, тәуелсіз еліміз – Қазақстан Республикасының атынан мемлекеттік шекарамызды нығайтқанымызды атап өтті. Бұл халықтың ұлттық қауіпсіздігі мен бейбіт өміріне тікелей қатысы бар басты маңызды мәселе.

Ұрпақтар сабақтастығы

Реформалар тақырыбын жалғастыра отырып, Президент жан-жақты жаңғырту жұмыстары жалғасып жатқанын тағы да атап өтті. Алайда, Мемлекет басшысының айтуынша, жаңа Қазақстан бір күнде немесе бір жылда құрылмайды. Бұл бүкіл қоғамды өзгертетін күрделі әрі ұзақ процесс. Бұл процеске барлығы қатысуы керек: егер бүкіл ел, бүкіл халық біртұтас тұтастық ретінде бірге жұмыс істесе ғана, мақсатқа жету аламыз. 

Құрылтайды шақыру – ежелгі дәстүр. Осындай өкілдік кездесулерде біздің ата-бабаларымыз маңызды мәселелерді талқылады. Адамдар бір-бірімен алдын-ала кеңесіп, қажетті шешімдер қабылдады. Мұндай шешімдер бүкіл халықты біріктірді. Біздің тарихымызда ұлт тағдырын шешкен құрылтайлар болды. Олардың көпшілігі біздің халқымыз үшін маңызды уақытта өтті. Талас құрылтайынан кейін Алтын Орда тәуелсіз мемлекет болды. Қарақұм мен Ордабасыдағы құрылтайлар Отанымызды қорғау үшін халқымызды біріктірді. Бірінші қазақ құрылтайында Орынборда «Алаш» партиясы құрылды, екіншісінде Алаш автономиясы жарияланды. Тәуелсіздік алғаннан бері қазақтардың тұңғыш Дүниежүзілік құрылтайы өткізілді, онда алғаш рет біздің қандастарымызды тарихи Отанымызға оралуға шақыру айтылды. Ата-бабаларымыздың өсиеттерін орындай отырып, біз құрылтайды шақыру дәстүрін жандандырдық. Ұрпақтар сабақтастығы деген осы шығар...

Жалпыұлттық бірлікті нығайту

Президент Ұлттық құрылтайдың негізгі міндеті – ұлтты біріктіретін ұтымды, жаңа идеялар мен ұсыныстарға ерекше назар аудару екенін атап өтті. Соның бірі – жалпыұлттық бірлікті нығайту.

Президент атап өткендей, біз демократияның берік дәстүрі бар мықты азаматтық қоғам құрып жатырмыз – бұл біздің стратегиялық бағытымыз. Соңғы жылдары бұл бағытта белгілі бір нәтижелерге қол жеткізілді, билік пен халық арасында мағыналы диалог орнатылды. Мемлекет басшысы бұған ұлттық қоғамдық сенім кеңесі елеулі үлес қосқанын, оның орнына Ұлттық құрылтай келгенін атап өтті.

Мемлекет басшысы еліміз үшін басты құндылық – егемендік екенін еске салды. Қаңтардағы қайғылы оқиғалардан кейін Қазақстандағы саяси белсенділік күрт өсті. Жаңа саяси партиялар мен қозғалыстар құрылуда. 

– Қоғам белсенділері әлеуметтік желілерде түрлі мәселелер көтеруде. Рас, кейде мүлдем қисынсыз идеялар бар. Даулы мәселелер бойынша келіспейтін адамдар наразылық ретінде көшеге шыға бастады. Заңды бұзатын азаматтар бар. Мұндай жағдайлар демократияға біртіндеп көшу кезінде орын алатыны түсінікті. Дегенмен, заң талаптары қатаң сақталуы керек екенін әрқашан есте ұстаған жөн. Заң мен тәртіп – ішкі тұрақтылықтың бірден-бір кепілі, - деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Ол сондай-ақ «халық үніне құлақ асатын мемлекет» тек шартты түрде айқайлайтындарды ғана емес, барлық азаматтарын тыңдауы керек екенін атап өтті. Адамдардың қажеттіліктері мен сұраныстарын, шешілмеген мәселелер мен мәселелерді елемеуге болмайды. Азаматтар мемлекеттің қамқорлығын сезініп, оның әділдігіне сенуі керек.

 – Жалпы, отбасын асырау үшін көп жұмыс істейтін заңға бағынатын адамдарды құрметтеу керек. Өкінішке орай, біздің заманымыздың кейіпкерлері-көшедегі бұзақылар, жауапсыз блогерлер және тәуелді жұлдыру. Депутаттар мен атқарушы билік өкілдері оларға ғана мән бере бастады. Әр түрлі деңгейдегі шенеуніктер тек олардың талаптарын орындауға асығады. Орталықтағы және жергілікті билік барлық азаматтардың қажеттіліктерін бірдей тыңдауы керек, - деді Мемлекет басшысы.

Тарихи әділеттілік

Мемлекет басшысы елдің дамуына, ұлттық сананың нығаюына, қоғамдық құндылықтардың жаңаруына, қоғамдағы өзара іс-қимыл мәдениетінің өзгеруіне байланысты басқа да мәселелерге тоқталды.

Президент тарихи әділеттілікті орнатуды маңызды міндет деп атады. Ол ел тағдырын анықтаған тарихи оқиғаларға баға беру, бір кездері ұмытылған ұлттың лайықты ұлдары мен қыздарының есімдерін қайтару қажет екенін атап өтті. Мемлекет басшысы Ұлттық мерекелер мен мерейтойлар тізбесіне бірқатар өзгерістер енгізу қажеттігін атап өтті. Мәселен, оның пікірінше, Тәуелсіздік күнінің бастапқы мәнін өзгертпей, Республика күнінің соңғы жылдарында Ұмытылған ұлттық мереке мәртебесін қайтару қажет.

Адал еңбек

– Егер біз жаңа әділ Қазақстан идеясын жүзеге асырғымыз келсе, көп жұмыс істеуіміз керек. Шын мәнінде, тек еңбекқорлық елді гүлдендіреді. Табыстың басты кілті-еңбек, - деді Мемлекет басшысы.

Иә, әлемде еңбекті бәсекелестік деңгейіне көтерген елдер бар. Нәтижесінде олардың сапалы өнімдері бүкіл әлемде танылды. «Біз олардың тәжірибесін бейімдеп, оны бала тәрбиесінде қолдануды қарастыруымыз керек. Біз жас ұрпаққа адал еңбекке деген құрметті оятып, оны әлемдік нарықта бәсекеге қабілетті етіп тәрбиелеуіміз керек», – деп есептейді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Президент қазір ақылды және талантты, білімді және еңбекқор уақыт екенін атап өтті. Ал Қазақстан осындай адамдардың еліне айналуы тиіс. Сондай-ақ, Қазақстан әділдік пен заңның үстемдігі мүлтіксіз сақталатын ел болуға тиіс екенін атап өтті. Мұнда шынымен тәуелсіз сот жүйесін нығайту ерекше маңызды. 

Президент қоғамдық диалогтың бірыңғай институционалдық моделін қалыптастыруға тиіс екенін, ел дамуының өзекті мәселелерін талқылау үшін қоғамды шоғырландыруға, жалпыұлттық диалогтың әмбебап моделіне айналуға шақырылатынын атап өтті. Бүгінде біз бұл тапсырманың орындалғанын көріп отырмыз. Біздің кейбір мәселелер бойынша ұстанымдарымыз бен көзқарастарымыз әртүрлі, бірақ біздің ортақ құндылығымыз – Тәуелсіз Қазақстанды, жаңа Қазақстанды сақтау үшін бірігу. Ұлттық құрылтай әртүрлі саяси көзқарастардағы, әлеуметтік топтардағы және ұрпақтардағы адамдарды біріктіреді. Бірақ жаңа Қазақстанды осылай ғана құруға болады. Ұлттық құрылтай құру барлық ұлттық жобалар мен стратегиялық құжаттарды ашық талқылауды қамтамасыз етеді. Мемлекет пен қоғамның ел дамуының неғұрлым тиімді моделін әзірлеу жөніндегі бірлескен жұмысы қазақстандық жасампаздықтың алғышарттарының жаңа түрін қалыптастырады. 

Білімге, ақпаратқа, адал еңбекке негізделген құзыреттер адами капиталға айналуы үшін елде сенім, заңдылық, меритократия принциптері жұмыс істеуі және әділ бәсекелестік болуы керек. Табысты мемлекет болу және өзін жоғалтпау үшін Қазақстан озық технологияларды игерумен қатар өз тарихының ең жақсысын, ал ең үздік әлемдік тәжірибені ұлттық көзқарас объективі арқылы қарауға тиіс.

Белсенді азаматтық қоғам

Қазіргі даму кезеңінде демократиялық мемлекет құру мақсаттарын іске асыру үшін белсенді азаматтық ұстаным, қоғамдық ұйымдардың тәжірибесі, мемлекеттік органдармен ынтымақтастық шешуші рөл атқаратыны анық. 

Ұлттық құрылтай Парламенттің жұмысын алмастыра алмайды. Біз жаңа Қазақстан туралы айтып отырмыз, бірақ ескі тәсілмен ойлауды және әрекет етуді жалғастырамыз. Сондықтан өзгерістер біздің басымызда болуы керек. Бұл жаңаны өзіңізден бастау керек, өйткені қоғам бұл өзгерістерді күтуде.

Қорыта айтсақ, Ұлытау – қазақ үшін қасиетті орын. Ұлытау ғасырлар бойы тарихи оқиғалардың орталығы болды. Қазіргі уақытта дәл осы жерде Қазақстан халқының бірлігін бейнелейтін монумент орнатылғаны бекер емес. Ұлытаудағы құрылтайдың өткеніне 2 жыл болып қалды. Біздің айтпағымыз, жиында айтылған ұтымды сөздер ұмытылмаса екен, жоспарлар жүйелі іске асса болғаны.

Оралхан АХМАДИЯ,

Қазақ үні