НЗМ: мектеп оқушыға өз орнын табуға көмектесуі керек

НЗМ: мектеп оқушыға өз орнын табуға көмектесуі керек

Кез келген реформа ойластырылып, негізделіп қана қоймай, оның нәтижесін тиісті басқармалардың мамандары келешекте есептеп, оның басқа салаларға тигізетін әсерін де есептеп отыруы керек. Білім беру саласында инновацияларды талдау өзекті және маңызды, өйткені олардың нәтижелеріне тек мектеп оқушылары мен студенттердің тағдыры ғана емес, жалпы еліміздің экономикалық дамуы, білім беру жүйесін айтпағанда, байланысты.

Мектеп оқушыға өз орнын табуға көмектесуі керек

Осыған байланысты, Қазақстан Республикасының білім беру жүйесіндегі эксперименталды мектептер ретінде Назарбаев Зияткерлік мектептерінің (НЗМ) даму тәжірибесі мен нәтижелерін сыни тұрғыдан талдау қызықты, мұнда республика оқушыларының 1-2 пайызы білім алады. Оның үстіне, алғашқы мектептердің ашылғанына 14 жыл өтті – бағалауға «жас» өте қолайлы.

Ағылшын тілі, эксперименталды білімі, батыстық әдістеме бойынша жобалары, жаңа оқулықтары бар көптеген түлектер бізден өз орнын таба ма?

Расында да, еліміздің көптеген «қарапайым» университеттерінде «ағылшынша» білімі бар НЗМ студенттерінің көпшілігі «ақ қарғалар» сияқты. Бұл университеттерде жемқорлық, алдау, ескі материалдық база, сабақ өткізудің кеңестік әдістемесі, ескі оқулықтар немесе қазақ тіліне жай ғана аударылған лекциялар мен басылымдарды айтпағанда, заманауи зертханалардың, жаңа білімнің, т.б.

Мысалы, НЗМ-де мектеп оқушылары химия пәнінен бірдей тәжірибелерді қажетті деңгейде жүргізе алатын жақсы зертханалар бар, ал медициналық жоғары оқу орындарында студенттер кейде мұнан айырылады – құрал-жабдықтар мен материалдар тапшы ескі зертханалар.

Бізде білім берудің келесі буыны ретінде НЗМ-ге сәйкес келетін университеттер аз – Назарбаев Университеті (НУ), ҚБТУ, ҚМЭБИ, ҚазҰУ, Сүлейман Демирел университеті, Астана IT университеті және тағы бірнеше университет, барлығы осы. Соңғы жылдары шетелдік жетекші университеттер табысты түлектерді шақыра бастады және халықаралық білім беру ұйымдары НЗМ сертификаттарын мойындай бастады.

Мықты университеттердің тапшылығына қоса, бізде «ағылшынша» білімді кадрлар үшін қолайлы өндірістерді сирек ұсына алатын экономикасы дамымаған. Болашақтықтардың біразы халыққа қызмет көрсету орталығында жұмыс істеп, кейбірі «төбенің» артында қалып қояды дейді.

Бұл мәселені шешу үшін бізге НЗМ ерекшеліктері туралы ғана емес, сонымен қатар осы мектептердің түлектерінің шынайы оқиғалары мен болашағы туралы білу керек.

Мысалы, НЗМ студенті 2018 жылы халықаралық ACT және SAT Subject Tests тестінде бірегей рекордқа ие болды: ол мүмкін болатын максимум – 36-дан 36 және 2400-ден 2400 балл жинады.

Қалтасында 100 мың теңгесі бар НЗМ түлегі бағдарламалау мектептерінің желісін құрды. Айша Орымбаеваның мектептері Ақтөбе, Атырау, Ақтау, Шымкент, Павлодар, Орал, Нұр-Сұлтан және Алматы қалаларында жұмыс істейді.

Немесе ғарыш саласында: 17 жастағы студент Ерасыл Тәуекел НАСА-ның тағылымдамасы. Ерасыл НЗМ-ге 7-сыныпта оқуға түсті, онда зымыран модельдеу үйірмесі болып, тәлімгер Оралбек Бидайбековты алды. Ерасыл НАСА, Роскосмос, Еуропалық ғарыш агенттігі делегациялары мен үш қазақстандық ғарышкерге өз жобаларын таныстырды. Ол Қазақстаннан кетпейді, қазақтың зымыран тасығысы келеді: «Біреу мұны істеуі керек, егер ешкім жоқ болса, біз бірігіп, бастаманы өз қолымызға алуымыз керек».

НЗМ түлектерінің өз мектебі және Қазақстан Республикасының білім беру жүйесі туралы пікірлерін білу қызықты, әсіресе басқа елдермен салыстырғанда – мұндай ақпарат НЗМ сайттарында бар немесе оны БАҚ-қа берген сұхбатында НЗМ түлектері береді.

Мысалы, мұндай мүмкіндікті АҚШ-та оқитын және өзінің жеке блогын жүргізетін, Leadership KZ арнасы бар Антон Моргунов берді, ол әр түрлі ақпарат береді. Антон Талдықорғандағы НЗМ түлегі, ол бірден АҚШ-тың бес жетекші университетіне түсті: Массачусетс технологиялық институты (MIT), Гарвард, Стэнфорд, Колумбия және Калифорния технологиялық институты (CalTech), ақырында MIT-ті таңдады.

Антон халықаралық химия олимпиадаларының жеңімпазы, редактор: «Квазар» ғылыми-танымдық журналының негізін қалаушы, химия олимпиадаларына дайындалу үшін НЗМ студенттерінің қауымдастығын құрды (Pagodane.ru), университеттерге түсу туралы жеке блогын жүргізеді. / химия және т.б. .

Түсінікті болу үшін НЗМ студенттеріне қолдау көрсету үлгісі. Талдықорған НЗМ-нің 2020 жылғы түлегі, олимпиадаға қатысушы, НУ студенті Даниил Филимонов бүгін робототехника бойынша «Робототехникадан тыс» тегін онлайн курсын ашты. Курста робототехника бойынша үздік қазақстандық тренерлердің және америкалық университеттердің профессорларының вебинарлары мен онлайн сабақтары болды. Курс Антон Моргунов негізін қалаған Beyond Curriculum қоғамдық қорының қолдауымен құрылды.

Антонның айтуынша, білім беру мекемесі ретінде НЗМ-нің негізгі міндеттерінің бірі – студентке өз орнын табуға көмектесу. Ал оның құрбылары өмір бойы шын мәнінде не істегісі келетінін табанды түрде іздеп, өз жолын табуы керек: «Өмірде көптеген мүмкіндіктер бар. Сіз көп нәрсені сағынасыз және әрекет етуді шешкенше байқамайсыз. Және бұл жерде сіз бір қарапайым нәрсені түсінуіңіз керек - сізде идея болды ма? Іске асыру! Сіз тік биіктерге жете аласыз, бірақ тәуекелге барсаңыз ғана!

Оқуды бітіргеннен кейін Қазақстанға қайтып оралу туралы сұраққа Антон: «Мен ғылым қажет жерде қала беремін», - деді.

НЗМ американдық мектептерден жақсы ма?

НЗМ-де химия пәні жоғары деңгейде оқытылады, химиялық тәжірибелер, тәжірибелер жүргізуге мүмкіндік бар екені анықталды. Сондықтан Антон НЗМ-ді қаржыландыруды қысқартпай, жалпы білім беретін мектептерді қаржыландыруды көбейтуге кеңес береді.

NIS жүйесі мен АҚШ мектептерін (сонымен қатар біздің университеттер мен АҚШ) салыстыра отырып, Моргунов біз әртүрлі салаларда білім береміз, ал АҚШ-та олар белгілі бір салада маманданғанын атап өтеді: мысалы, егер бұл физика болса, онда білім. негізінен осы салада. Физика мен математикада бізде тарих, тілдер, нақты ғылымдар, өнер т.б. Нәтижесінде біздің мектептер, атап айтқанда, НЗМ кейбір көрсеткіштер бойынша американдық мектептерден де жақсырақ. НЗМ студенттерінің түрлі халықаралық олимпиадалар мен жобаларға қатысуы тегін емес.

Ал американдық университеттер мен мектептердің артықшылығы – академиялық адалдық. Америка Құрама Штаттарынан айырмашылығы Қазақстанда орта және жоғары білім беруде академиялық адалдық жоқ. Оның орнына бізде жемқорлық, алдау, пара алған бағалар, арамдық, т.б.

Моргуновтың пікірінше, НЗМ-нің ерекшелігі мектеп оқушыларын критериалды бағалауда, ол сабақтың соңында пайдалы – қолыңнан бірдеңе келеді, бірдеңе жетуге болады. Студенттердің бір жобалардағы өзара әрекеті, нәтиже беретін таныстар шеңбері болса, мысалы, болашақ жұмыста сәтті шешілетін мәселелер бар.

Критериалды бағалау – бұл критерийлер бойынша бағалау, яғни бағалау білім алушылардың оқу-танымдық құзыреттілігін дамытудың әртүрлі салаларындағы, оның ішінде білім беру мекемесінен тыс жерлерде де жетістіктерін көрсететін компоненттерден (критерилерден) тұрады.

НЗМ желісінде оқу бағдарламасына қатысты және қатысы жоқ көптеген жобалар әзірленуде екенін атап өткен жөн. Сондай-ақ төл мәдениетті зерделеуге үлес қосып келе жатқан «Зияткер мектеп оқуына 100 кітап», «Қазақ әндері», «100 күйдің тарихы» сияқты дәстүрлі жобалар да бар.

«Туған елге тағзым» ғылыми-зерттеу экспедициялары жыл сайын өткізіледі, онда НЗМ студенттері еліміздің аймақтарының тарихы мен географиясын зерттейді.

НЗМ жыл сайын ауыл еңбегіне баулу, ауыл еңбеккерлерін құрметтеу болып табылатын «2 ауылда» әлеуметтік практикасын өткізеді. «Баланы жұмысқа апарыңыз» және «Ата-аналар кәсіпорнындағы 10 күн» отбасылық құндылықтарды ғана емес, оқушылар ата-анасының мамандығының ерекшеліктерін игереді, эссе жазады, бейнероликтер түсіреді.