«Ақ жол» әйелдерді сотқа дейінгі қамауға алудан қорғауды талап етеді

«Ақ жол» фракциясы әйелдерді сотқа дейінгі қамауға алудан қорғауды талап етті. Бұл туралы "Қазақ үні" хабарлайды.

ҚР Бас прокуроры

Ғ.Д. Нұрдәулетовке

Құрметті Ғизат Дәуренбекұлы!

«Ақ жол» ҚДП депутаттық фракциясына тағдырдың тәлкегімен тергеуге түскен азаматтардың мүдделері үшін әрекет ететін адвокаттардан шағымдар келіп түсуде. Олар бұлтартпау шарасын таңдау кезінде қылмыстық іс жүргізу заңнамасының нормаларын екіұшты қолдануға байланысты.

Өтініштерде тергеу, қадағалау және сот органдары тарапынан олардың қорғауындағы адамдардың конституциялық құқықтарының көптеген бұзылуының мысалдары келтіріледі. Олар жеңілдететін шаралардың болуына қарамастан, сотқа дейінгі тергеп-тексеру кезеңінде нақты күзетпен ұстауға байланысты емес бұлтартпау шарасын қолданудан бас тартады.

Адвокаттар бұл тәсіл өз кінәсін мойындамағаны үшін тартылған адамдарға қысым көрсету тәсілдерінің бірі екеніне сенімді.

Сондай-ақ, тергеу органдары күзетпен ұстауды бірнеше рет ұзартуды да сәнге айналдырды. Ұзарту рәсімінің өзі көбінесе» Қазақстан Республикасы қылмыстық іс жүргізу кодексінің» нормаларын бұзуға әкеліп соғады. Бұл ретте көрсетілген бұзушылықтарға адвокаттардың бірнеше рет жасаған өтініштері және бұлтартпау шарасын өзгерту туралы талаптар қанағаттандырылмай қалады.

Бірақ бұл алдын-алу шарасы кәмелетке толмаған балаларды жалғыз тәрбиелеп отырған немесе асырауында қарт ата-анасы бар әйелдерге қатысты қысымның психологиялық әдісі ретінде жиі қолданылатыны наразылық тудырады.

Мысалы, айыпталушы Алданыш Нұрайым 2020 жылдың 1 ақпанынан бастап қамауда ұсталып, қамауға алу мерзімі екі рет ұзартылды, ал адвокаттың кәмелетке толмаған екі баланың анасы, жесірі ретінде бұлтартпау шарасын өзгерту туралы өтініші қанағаттандырусыз қалды.

Бұдан да айқын мысал - 2020 жылдың 24 қазанынан бастап өзіне (!) тиесілі пәтерді сатқаны үшін тергеу изоляторында отырған Айсұлу Мұқажанова. Мұқажанованың адвокаты бұл істің қылмыстық іспен ешқандай байланысы жоқ екеніне сенімді, өйткені қазіргі уақытта оған тиесілі даулы пәтерді сату бойынша азаматтық іс қаралуда. Сонымен қатар, айыпталушының тұрақты тұрғылықты жері бар, онда ол балаларымен және Мұқажанованың қамқоршылығындағы 83 жастағы анасымен тұрады.

Балаларды жалғыз өзі тәрбиелеп отырған әйелдер миллиондаған қаражатты ұрлаған экс-шенеуніктер секілді тергеу ісінен қашпайтын болар. Біздің фракция аталған мысалдар бойынша сот үкімі шыққанға дейін қамауда ұстаумен байланысты емес бұлтартпау шарасын өзгерту туралы мәселені қарау туралы өтінішпен Ішкі істер министрлігіне тиісті өтініштер жіберді. Алайда, ресми жауапта бұлтартпау шарасын таңдау кезінде қолданыстағы заңнама нормаларын бұзу қарастырылмағаны айтылды.

Сонымен бірге, ҚР ҚІЖК 136-бабының 1-1-тармағында күдіктіге, айыпталушыға қатысты бұлтартпау шарасын таңдау кезінде мүмкіндігінше жеңіл бұлтартпау шарасын қолдануды қарау қажет деп нақты көрсетілген. ҚР ҚІЖК 138-бабында бұлтартпау шарасын қолдану қажеттігі туралы мәселені шешу кезінде: 1)жасалған қылмыстың ауырлығы; 2)күдіктінің, айыпталушының жеке басы, оның жасы; 3)денсаулығы; 4)отбасы жағдайы, отбасында асырауындағы адамдардың болуы; 5)әлеуметтік байланыстардың беріктігі; 6)беделі; 7)қызмет түрі; 8)тұрақты жұмыс немесе оқу орнының болуы; 9)мүліктік жағдайы; 10)тұрақты тұрғылықты жерінің болуы және басқа да мән-жайлар ескерілуі тиіс.

Осылайша, тәжірибе көрсеткендей, бұл нормалар жұмыс істемейді, ал қылмыстық процесті жүргізетін органдар оларды өз қалауы бойынша қолданады. Яғни, іс жүзінде оларға қатысты тағылған айыптармен келіспейтіндерге қысым жасау құралына айналған кодекстің бірдей нормаларын екі жақты қолдану бар.

Біз тәртіп бұзушыларды қорғамаймыз, бірақ Конституцияның 14-бабына сәйкес қолданыстағы заңнама нормаларының нақты сақталуын, барлығына әділ және тең қарым-қатынаста болуын, қандай да бір кемсітушіліксіз қолданылуын талап етеміз.

Іс бойынша жеңілдететін мән-жайлар болған жағдайда, сот үкімі шығарылғанға дейін адамдарды қамауға алудың қатал практикасын тоқтату қажет.

Осыған байланысты, құрметті Ғизат Дәуренбекұлы, «Ақ жол» ҚДП депутаттық фракциясы бұлтартпау шарасын таңдау кезінде қылмыстық процесті жүргізуші органдардан Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу кодексі нормаларының мүлтіксіз сақталуын талап етуді сұрайды.

Құрметпен,

«Ақ жол» фракциясының депутаттары