ШҚО әкіміне ресми сауал: "Рухани жаңғыруды" жазған журналист неге жазаланды?

Жұрт көкейінде жүрген елдік, мемлекеттік мәсе­лені газет бетінде көтер­гені үшін өскемендік әріп­тесіміз жұмыстан шы­ғарыла жаздады. Абырой болғанда, мәселеге жур­на­листер, зиялы қау­ым­ өкілдері, қоғам бел­сен­ділері мен облыс әкімдігі дер кезінде араласып, жағдай біршама реттелгендей болды. "Егемен Қазақстан" тілшісі Азамат Қасым осы мәселені терең зерттеп, тайға таңба басқандай етіп бар мәселенің ақ-қарасын оқырман назарына ұсыныпты. Біз сөз бостандығы салтанат құру үшін аталмыш мақаланы "Қазақ үні" оқырмандарына ұсынамыз. Және төменде ШҚО әкімі Даниал Ахметовтың атына ресми сауал жолдаймыз!

"Рухани жаңғыруды" жазған журналист неге жазықты болды?

Түсінікті болу үшін басынан бастап айтайық. Өске­менде жарық көретін облыс­тық «Дидар» газетінің биыл­ғы 18 қаңтардағы нөмірінде жур­на­лист Мұратхан Кенже­ханұлының «Өскемен қашан рухани жаңғырады?» деген мақаласы шыққан-ды. Мақалада облыс орталығындағы ономастика мәселесі сөз болып, Өскемендегі 706 көшенің тек 82-сі, яғни 12 пайызы ғана қа­зақ­­ша атауларға ие екендігі тілге тиек етіліп, қаладағы Па­ро­­воз, Трактор деген секіл­ді мән-ма­ғынасы жоқ кө­ше­лер­дің ор­нына Әлихан Бөкейханов, Қалихан Ысқақ, Дидах­мет Әшім­ханов, Серік Ғабдуллин, Ғалым Байбатыров, Мү­сі­лім Құмарбеков, Қанипа Бі­т­і­баева, Рүстем Есдәулетов се­кіл­ді еліміз мен өңірімізге ең­бегі сіңген тұлғалардың есі­мі берілсе деген ұсыныс ай­тылған болатын.  Биыл 100 жыл­дық мерейтойы аталып өті­летін әйгілі батыр Қасым Қай­­сеновтің кеуде мүсіні жанар­май құю стансасының ауласын­да елеусіз орын тепкені, керісінше Кировтың ескерткіші саябақ ішінде асқақтап тұрғаны да тіл­ге тиек етілген-ді. Бұл мә­се­ле­лер республикалық және жер­гі­лікті БАҚ-тарда бұ­ған дейін де бірнеше мәрте көтеріл­ген еді.  Алайда мақала ав­то­ры М.Кенжеханұлы 8 ақ­пан­­да өзінің фейсбуктегі па­рақ­­­шасында осы мақаланы жазғаны үшін басшылық тарапынан сөгіс алғанын күйі­не жазғанда, әлеуметтік же­лі қолданушыларының көпшілігі қатты алаңдаушылық таныт­қа­нын аңғардық. Жазбадан қыс­­қаша үзінді келтірейік.

«Оқыр­мандарға ұнаған дүние бас­шы­мызға ұнамай жатыр. Ири­на Якунина деген «Шығыс-Ақпарат» ЖШС-нің директоры осы мақаладан кейін ізіме шам алып түсті. Мақаланы анда апарып, мұнда апарып саралатты, ішінен кемшілік іздеді. «Ақыры ешкімнен пікір келтірмегенсің» деп шүйлікті. Мен Өскемен қалалық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінен алғызған, қала әкімі орынбасарының қолы қойылған жазбаша жауа­бым­ды көрсетсем, «бұл оно­мас­тиканың басшысы емес» деп теріс қарады. Түсініктеме жазу­дан мен де бас тарттым. Ұлт­тық рух жайында жаз­ған дү­нием мемлекеттік тілді біл­мейтін басшыға ұнама­ғанына күйіндім», деп жазған-ды ол өзінің фейсбуктегі жазбасында. Автордың бұл жазбасы әлеу­меттік желіде қызу тал­­­қ­ы­ланып, зиялы қауым өкіл­­дері, ақсақалдар, жастар ел­дік мәселені көтергені үшін журналистің жазаланғаны әділетсіз шешім екендігін айтып, өз наразылықтарын білді­ріп, жұртшылықты журналисті қолдауға шақырған болатын. Содан не керек, журналис­тің жанайқайы ақыры облыс әкімдігіне жетіп, 9 ақпан күні об­лыс әкімінің орынбасары Әсем Нүсіпова «Дидар» газе­тінің редакциясына арна­йы келіп, жағдайдың мән-жа­йын түсіндірді. Мақалада еш­қандай ұлт араздықты қоз­дыру фактілерінің жоқ екен­ді­гін, керісінше өте өзекті, ел көкей­інде жүрген мәселе қозғал­ғанын айтып, Өскемен­дегі ор­та­лық көшелерге еліміз­ге, мем­­л­екетімізге еңбегі сің­­ген тұ­л­ға­лардың есімі бері­луі ке­рек­­тігіне тоқталды.

[caption id="" align="aligncenter" width="672"] ШҚО әкімінің орынбасары Ә. Нүсіпова[/caption]

«Шы­нын­да да, Орджоникидзе, Киров, Дзер­жинский, Питер коммунарлары секілді көшелердің аттары ауыстырылып, елге еңбегі сіңген тұлғаларымыз Өскемен көшелерінен лайықты орын алуы керек. Қасым Қайсенов секілді батырларымыз жанар­май бекетінің жанында тұр­мауы қажет», – деді облыс әкі­мі­нің орынбасары.

Және м­ақа­ланы облыстық Ішкі саясат басқармасының басшысы дұрыс түсінбей, «Шығыс-Ақпарат» ЖШС директорынан түсініктеме алғанын, ал «Шы­ғыс-Ақпарат» басшысы мақаладағы мәселелердің мән-жайына толық үңілмей жур­налисті жазалағаны дұрыс емес­тігін айтып, оған берілген сө­гісті алып тастауды тапсырды.  Байқағанымыз, осындай келеңсіздіктің орын алуына об­лыстық Ішкі саясат бас­қар­масы басшысы мен «Шығыс-Ақпарат» ЖШС директорының мемлекеттік тілді білмеуі басты себеп болған секілді. «Дидар» газетінің журналистері де кездесу кезінде басшының мем­лекеттік тілді білмеуі жұмыс барысында қиындық тудыратынын айтты. Қоғам белсендісі Әділ Қаратай мен Өскемендегі драма театрдың көркемдік жетекшісі Сахан Әкелеев жиында облыс әкімінің орынбасарына өңірдегі ең үлкен қос газет «Дидар» мен «Рудный Алтайды» қазақ-орыс тілдерін жетік білетін басшы басқаруы керектігін жеткізді. Газет журналистерінің жаз­ған мақаласы үшін сөгіс алуы, жалпы журналистер қауым­ына шығармашылық ер­кін­дік берілмеуі өңірдегі ар­дагерлерді де алаңдатып отыр.

«Егеменнің» тұрақты оқырмандарының бірі, қарт журналист Мұрат Әміренов жақында редакцияға хат жолдапты.

«Жуықта «Еге­мен Қазақстан» газетінде жа­рияланған бір мақаланы оқиын деп редакцияға барайын. Сөйтсем, редакцияға бұл газет келмейді екен. Себебін сұрасам, «Ой, аға, жаңа директор келгеннен кейін «Егемен» сап тыйылған, ал «Казправда» баяғысынша келіп тұр» деп жігіттер қарап тұр. Күлерімді де, жыларымды да білмедім. Сонда деймін-ау, мемлекеттік тілде шығатын еліміздің бас газеті «Егемен Қазақстан» Якунина­ға неге керек болмай қалды екен? Ал қазақ журналистеріне ауадай қажет газет емес пе? Мұ­ны бір деп қойыңыз. Екін­шіден, қазір «Дидардың» жур­налистері өз газетінде ұлт мүддесін көздейтін материалдар жариялаудан қаймығып қалған. Алда-жалда осы ұлттық тақырыпты көтерген мәселелер жарық көре қалса, директор ерін бауырына алып тулайтын көрінеді. Үшіншіден, биылғы жылдың басынан бері «Дидар» және «Рудный Алтай» газеттерінде ортақ қосымша ретінде телеарналардың бағ­дар­ламасы беріле бастады. Солар­дың ішінде отандық теле­ар­налар саны – 13, ресей­лік арналар – 38. «Отау тв» желі­сіндегі арналардың еш­бірі бағдарламада жоқ. Ди­рек­тордың айтуынша, аталмыш ресейлік арнаның бәрі министр­лікте тіркелген көрінеді», – деп жазады қарт журналист.

Шығыс Қазақстандағы 90 жылға жуық тарихы бар қара шаңырақ «Дидар» газетіндегі осындай келеңсіз жайттар басылым журналистерін ғана емес, республикадағы, өңірдегі зиялы қауым өкілдерін де алаңдатып отыр. Олар облыс әкімдігі, облыстық Ішкі саясат бас­қармасы тарапынан тиісті шешім қабылданып, түйткілді мәселелер оң шешім табарына сенеді.

Азамат ҚАСЫМ,

«Егемен Қазақстан»

ШҚО әкімі Даниал Ахметовке

РЕСМИ САУАЛ

Құрметті Даниал Кенжетайұлы!

2018 жылғы 14 ақпанда еліміздің бас газеті "Егемен Қазақстан" газетінде Азамат Қасымның "Журналист неге жазықты болды?" (https://egemen.kz/article/164964-zhurnalist-nege-zhazyqty-boldy) атты мақаласы жарияланды.

Онда журналист "Шығыс-Ақпарат" ЖШС директоры Ирина Якунинаның облыстық "Дидар" газетінің журналисті Мұратхан Кенжеханұлын қудалауы туралы айта келе, 9 ақпан күні об­лыс әкімінің орынбасары Әсем Нүсіпова «Дидар» газе­тінің редакциясына арна­йы келіп, жағдайдың мән-жа­йын түсіндіріп, мақалада еш­қандай ұлт араздықты қоз­дыру фактілерінің жоқ екен­ді­гін, керісінше өте өзекті, ел көкей­інде жүрген мәселе қозғал­ғанын айтқанын, Өскемен­дегі ор­та­лық көшелерге еліміз­ге, мем­­л­екетімізге еңбегі сің­­ген тұ­л­ға­лардың есімі бері­луі ке­рек­­тігіне тоқталғанын айтады.

Сондай-ақ, Əсем Нүсіпова м­ақа­ланы облыстық Ішкі саясат басқармасының басшысы дұрыс түсінбей, «Шығыс-Ақпарат» ЖШС директорынан түсініктеме алғанын, ал «Шы­ғыс-Ақпарат» басшысы мақаладағы мәселелердің мән-жайына толық үңілмей жур­налисті жазалағанын жеткізді.

Демек осындай келеңсіздіктің орын алуына об­лыстық Ішкі саясат бас­қар­масының басшысы Нелли Краснобаева мен «Шығыс-Ақпарат» ЖШС директоры Ирина Якунинаның мемлекеттік тілді білмеуі басты себеп болып отыр.

Осыған байланысты, Даниал Кенжетайұлы, бірқатар сауалға өз атыңызбен жауап берсеңіз:

1. Өскеменде 706 көшенің 12 пайызы ғана қазақша болғанына кім кінəлі?Тəуелсіздік алғалы 27 жылда ономастика мəселесін түбегейлі шешуге не немесе кім кедергі болып отыр? Алдағы уақытта мəселені қалай шешуді жоспарлап отырсыздар?

2018-2019 жылдары Өскеменнің қанша көшесі қазақшаланады? Қаншасына Алаш арыстарының есімі беріледі?

2. Сіздің ойыңызша қазіргі Өскемен қазақтың қаласы ма, əлде 1720 жылы негізі қаланған орыс бекінісі ме?

3. ШҚО-ның, соның ішінде Өскеменнің этникалық құрамы, жас ерекшеліктері, көшіп кету, келу көрсеткіштері, 2030 жəне 2050 жылдарға қарай болжамды этникалық құрамы қандай болады?

4. ШҚО жергілікті атқарушы органдарында мемлекеттік қызметте қанша адам жұмыс істейді? Олардың мемлекеттік тілді білу деңгейі қандай?

5. Облыстың идеологиялық жұмысына басты жауапты ШҚО Ішкі саясат басқармасының басшысы Н. Краснобаеваның мемлекеттік тілді білмейтіндігі облыс басшысы ретінде Сізді алаңдатпай ма? Осы ШҚО ІСБ мен «Дидар», «Рудный Алтай» сияқты облыстың басты басылымдарына басшылық етіп отырған "Шығыс-Ақпарат" ЖШС басшылары қазақ-орыс тілдерін жетік білетін басшы басқаруы керек деп ойламайсыз ба?

"Бұқаралық ақпарат құралдары туралы" Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 23 шілдедегі N 451 Заңының 18-1 бабына сəйкес белгіленген мерзімде жауап беруіңізді сұраймыз. Қазақ үні

Еске сала кетейік, Мұратхан Кенжеханның аталмыш мақаласы "Қазақ үні" ұлттық порталында "Өскеменде 706 көшенің 12 пайызы ғана қазақша" деген атаумен жарияланып, қоғамда үлкен резонанс тудырған.