Х.ҚОЖА-АХМЕТТІҢ ЕКІНШІ РЕТ ЖАПҚАН ЖАЛАСЫНА М. ШАХАНОВ ПЕН ЖАҚТАСТАРЫНЫҢ ЖАУАБЫ

«Хасен Қожа-Ахмет өзінің сотқа жазған арызында Мұхтар Шахановтың Желтоқсан оқиғасына қатысушыларға тигізген залалын бастан-аяқ тізімдеп шығыпты. Оның айтуынша, М.Шаханов 1986 жылы Желтоқсан көтерілісі күндері Мәскеуде ақындық кешін өт­кізіп жүреді. Сол кезде Мәскеуде жүр­ген студент Ербол Байжарқынов Алматыдағы қан-жоса қырғын туралы М.Шахановтың кешіне келген қазақ диаспорасына, шетелдіктерге хабар­ламақ болғанда ол «Не айтатыныңды білемін, кет, кешімді бұзасың!» деп, оған микрофон бермей, КГБ-ға ұстат­тырып жіберіпті… Берік Мыңжасар, («Хасен Қожа-Ахмет Мұхтар Шахановты сотқа берді» www.serke.org сайты, 25 маусым, 2012 ж.) Возмущен г-н Кожахмет и тем, что Мухтар Шаханов назвал его агентом спецслужб (он якобы сказал это в эфире радио “Азаттык”). “Значит, выходит, я, трижды суди­мый по политическим статьям, ока­зываюсь кагэбэшником, а он, чистый коммунист, патриотом стал?! Он и про меня, и про других говорит, что мы – агенты КГБ, клевещет на желтоксановцев, – подчеркнул собеседник. («Мухтар Шаханов должен ответить за слова, – Х.Кожахмет» сайт http://www.kursiv.kz, 25 июня 2012 г.) Х.Қожа-Ахмет неге менің соңыма шырақ алып түсіп алды дегенге келсек, оның мәнісі мынадай. Бір-екі жыл бұрын мені «Азаттық» радиосы тікелей эфирге шақырды. Сол тұста Хасен Қожа-Ахмет: «Шаханов Желтоқсан көтерілісін аяғына дейін алып барған жоқ», – деп ескі әуеніне қайта басты. Мен де Хасеннің үстінен бір топ жел­тоқсаншылар арнайы хат жолдағанын, онда Х.Қожа-Ахметтің жыл сайын Қауіпсіздік комитетінің демалыс үйін­де тынығатыны туралы айтылғанын тілге тиек еттім. Желтоқсан оқиғасын тексеру кезінде осы хатты Қауіпсіздік комитетінің төрағасына көрсеткенімді және оның бұл туралы айтқан пікірін радио арқылы жұртқа жариялап жібердім. Хасеннің мені атарға оқ таба алмай жүргені, міне, осыдан… «Жас қазақ үні» газетінде журналистің сұрағына орай, мен мынадай пікір білдірдім: «Желтоқсан оқиғасын тексеретін комиссия құрып, оның жұмысын жүргізіп жатқанымда осы Хасен Қожа-Ахмет маған келе қалды. Нақ сол сәтте хатшы қыз маған бір хат әкеліп берді. Онда Желтоқсан көтерілісі кезінде Қауіп­сіздік комитетіндегілер бір мә­ши­неге толтыра арақ тиеп, алаңға жиналған жастарға әкеліп таратқан екен. Хатты сол мәшиненің жүргі­зу­шісі, «Еңбекшіқазақ» ауданының тұр­ғыны жазыпты. Хасен хатты оқи сала, осыны өзі тексергісі келетінін айтып, менің рұхсатыммен хатты қалтасына салып алды. Ақырында сол хатты ұш­ты-күйлі жоқ етті…» Осыны Хасен Қожа-Ахмет өтірік депті. Айта берсін. Сол кезде менің қасымда отырған, мұны түгел дәлелдеп беретін адамдар бар. Б.НҰРАСЫЛ, («Шейх пен Шахановты сотқа берді» «Халық сөзі» газеті, 26 маусым, 2012 ж.) Халыққа көп тарайтын «Өмір-ай» газетінің 2010 жылғы 9 маусымдағы санында «Хасен Қожа-Ахмет – граф­тың тұқымы» деген мақала жария­ла­ныпты. Мақаланың жарыққа шығуына Хасеннің өзі себепкер болғаны көрініп тұр. Әйтпесе оның анасы Екатерина Лисовскаяның, нағашы атасы Александр Лисовскийдің, анасының күйеуі­мен, Хасенмен түскен, барлығы 5 суретін журналистер қайдан ала қойсын? Мақалада Хасеннің атасы Александр Лисовскийдің беделді ақсүйектің бірі болғаны және ол кісінің орыстарға қар­сы күрескені мақтанышпен баян­далыпты. Желтоқсандықтар оның ана­сының еврей ұлтынан екенін жиі айта­тын. Байқауымша, сол рас сияқты. Онда тұрған не бар дейміз ғой. Бірақ еліміздегі ұлттық мүдденің басында жүр­ген сізге Хасен Қожа-Ахметтің кілең өтіріктерді құрастырып, 70 жыл­дық мерекеңіз тойланғалы жатқан тұста шабуыл жасауы және бірнеше телеарналарды, газеттерді бұруының арқасында бір ресейлік топ тұрғанын шамалауға болады. Ал Х.Қожа-Ахметтің Шаханов Мәс­кеудегі поэзия кешінде Ербол Байжар­қыновты «КГБ-ға ұстаттырып жіберіпті» дегені шылғи өтірік. Мен Ақтөбе қаласында тұратын оның әкесіне ха­бар­ласып едім, (Ербол жол апатына ұшырағандықтан, қазір қатты науқас) ол Хасеннің ойдан шығарған өтірігіне қатты қапаланып отыр екен. Міне, мәселе қайда жатыр? Соңғы жылдары Хасен сіздің бе­деліңізді түсіруге көп күш жұмсап жүр. Өткен жылы Абай ескерткішінің қасында болған демократтар жиынын­да «Мұхтар Шакаловтың шайтан­дық­тары туралы» атты ойдан шығарылған, өсектерге құрылған 24 парақтық жи­нақты жұртшылыққа таратып жүрге­нін өз көзіммен көрдім. Аңғарғаным, бұл жігіт сізді атарға оқ таба алмай жүрген секілді… Назарбек ҚАНАФИЯҰЛЫ, филология ғылымдарының кандидаты (Авторға жолданған хаттан үзінді) «Жас қазақ үні» Ермұхамбет Ертісбаевтан бастап “Шіріген жұмыртқа» сыйлығына үміткерлерді тізіп жатыр. Олардың ішінде Хасен Қожа-Ахмет те бар. «Орыстілді «Взгляд» газетінің 2011 жылғы 28-қыркүйек күнгі санын­да мемлекеттік тіл мүддесін көтеруші­лерге қарсы 1986 жылғы Желтоқсан көтерілісіне қатысушы Хасен Қожа-Ахмет: «Шаханов сейчас «напугает» все русскоязычные населения своими псевдопатриотическими выступле­ниями (смысл таков: не дай бог, придут к власти национал-патриоты и начнут политику вытеснения всех русских), и оно потянется к действующему президенту, который таких высказываний никогда не допускает. Вкупе с этим Шаханов дискредитирует и саму идею развития казахского языка как государственного. Да, определиться со статусом русского и казахского языков на законодательном уровне необходимо, но не такими методами, как он предлагает», – деп жала жапқан болатын. Ал, 2-қазан күні «Сарыарқа» кинотеатры­ның маңындағы алаңда өткен «Мемлекеттік тілді қолдау» акциясында соңғы кездері тек қана Мұхтар Әбләзовтің ықпалымен ғана қозғалатын Хасен Қожа-Ахмет ерекше бұзақылық мінез көрсетті». Е.Бердібек, («Хасен Қожа-Ахмет ерекше бұзақылық мінез көрсетті» www.serke.org сайты, 8 қазан, 2011ж.) «…Д.Әшімбаев мақаласында Жел­тоқ­сан оқиғасы төңірегіндегі билік тарапынан кеткен әділетсіздікті тұң­ғыш рет Республика ауқымында ғана емес, әлемдік деңгейде де көтерген Мұх­тар Шахановтың Қазақстан ЛКСМ Орталық Комитетінің плену­мында, Г.Колбин саясатының дәуірлеп тұрған кезінде сөйлеген сөзін бұрмалап жариялаған газеттен үзінді келтіріп, оның беделін түсірмекке күш салады. Мұны Шахановқа бұрыннан тісін қай­рап жүретін, ақынның халық ара­сын­дағы беделін мүлде қабылдай алмайтын Жасарал Қуанышалин мен Хасен Қожа-Ахмет өзінше пайдаланбақ оймен алдымен баспасөз маслихатын өткізіп, 2011 жылдың 5-қаңтары күні интернетте (quorum.kz) мәлімдеме жасапты. Бұған қоса олар өте үлкен та­ралыммен «Об истинном облике Мухтара Шаханова» (Мұхтар Шакаловтың шайтандықтары туралы) атты көлемі кішігірім повестей парақша-жинақ шығарып, онысын арнайы жасақталған топ арқылы мекемелерге, жоғарғы оқу орындарына, халық көп жиналатын жер­лерге, тұрғын үйлерге тарата бас­тапты. Заңға тікелей қайшы келетін бұл шараға қаржыны кім беріп отыр және Қуанышалин мен Қожа-Ахметтің артында кімдер тұр? Егер парақша-жи­нақтың сөзіне илансақ, Шаханов­тың ел игілігі үшін жасаған иненің жасуындай да игілікті ісі жоқ екен. Екеуінің ойдан шығарған өтіріктері аздай, аттарын бүркеп, интернеттегі өздері жазған және есімі белгісіз бі­реулердің өсектерін негізге ала оты­рып, оны «ұлт», «тіл», мүдделерін сат­ты деп ғайбаттаған былапыт сөздерді шамасы жеткенше сапырғанын оқу үлкен қиындық тудырады. «Какое он имел право так говорить от имени народа?.. А спустя два года после нашего освобождения Шаханов выступал в Москве в течение трех минут и стал героем Желтоксана. Но на самом деле во время Декабрьских событий его вообще в Казахстане не было, он проводил в Москве свой поэтический вечер и даже близко не подходил к восстанию…» –дейді Хасен Қожа-Ахмет. Олардың өрбіткен өсегіне сенсек, Шахановтың Желтоқ­сан көтерілісінің мүддесінде де, Арал қасіреті, ұлт, тіл, мәселесі төңірегінде де шаруасы болмай, билікке түгелдей са­тылып, бір байдың 17 жасар бүл­дір­шін қызына үйленіп, Бішкекке Қазақ­станның Елшісі қызметіне тайып тұ­рыпты. Түптеп келгенде “Қазақстандық ұлтты» да, Кедендік Одақ пен Қытайға жер берілуге қарсылықты да, алғаш рет ұйымдастырған Шаханов бас­қар­ған «Тәуелсіздікті қорғау» қозғалысы емес сияқты… Шаханов «Қазақстандық ұлтқа» қарсы аштық жарияламақшы болғанда бүкіл ел көтеріліп кете жаз­дады. Төрт мыңнан астам адам ішінде атақты әдебиет, өнер, ғылым қайрат­керлері де бар, онымен бірге аштық жариялауға тілек білдірді. Соның арқа­сында билік олармен санасуға мәжбүр болып, «Ел бірлігі» доктринасындағы «Қазақстандық ұлт» идеясы түбірімен алынып тасталды және доктринаға «Қазақстанның әр азаматы мемлекеттік тілді білуге тиіс» – деген сөйлем ендірілді. Бұл аз жеңіс пе еді?.. Желтоқсан шындығын әйгілеу жолында Мырзалиев комиссиясынан басқа 4 комиссия құрылғанын, оның бәрінде Горбачев билігімен кескілескен күрес жүргенін жұрттың көбі біле бермейді. Комиссия шешімі бойынша билік басындағы 41 адамды жауапқа тарту шешімі де, тіпті көтеріліс кезінде қаза болған белгісіз адамдар туралы прокуратураға ұсынылған құжаттар да тексерусіз, жылы жабылған күйде қалса, оған да Шаханов кінәлі ме? Желтоқсаншы Хасен Қожа-Ахмет қаншама жылдардан бері жұрттан қол жинап, өзін «Халық қаһарманы» атағына ұсындырудан жалықпай, шаршамай келе жатса, Шахановтың бұл саладағы түсінігі мүлде басқа. Ол жиыр­мадан астам шет мемлекеттердің құрметін көріп, сый-сияпатын иеленсе де, Қазақстан билігі ұсынған шен-шекпендерден, орден-медальдардан, Халық қаһарманы атағын бермек бол­ған биліктің ұсынысынан да өз ұста­нымы бойынша жүйелі түрде бас тарт­ты. Желтоқсан шындығын қалып­­тас­- тыру төңірегіндегі істерін және ұзақ жылғы қоғамдық шараларының бәрін ел алдындағы азаматтық бо­рышым деп білетін М.Шахановтың бұл мәселедегі ұстанымы мынадай: «Отан – біздің ең ұлы анамыз. Әркім өз анасына сіңірген еңбегі үшін жылу дәметпеуі керек. Бірақ Отан да өзінің дараланған перзенттерін марапаттап отыруы шарт. Оны да жоққа шығаруға болмайды. Бірақ ол өте әділетті болуы қажет. Қа­зір кез келген үлкен ұрының екі орден үш медалі бар. Солардың қатарында жүргім келмейді.» Міне, не істесе де өз ар-намысының жетегінде қызмет атқа­ратын қазақтың қайсар ақынына ешкімнің қара күйесі жұға қоймасы анық. Дегенмен, адамды қорлау мен тұқыртудың осындай абыройсыз түрі­не жүгінген екі азаматымыз желтоқсан көтерілісіне жала жауып отырған Д.Әшімбаевқа қарсы пікір білдірудің орнына, Әшімбаев келтірген, Колбин билігі тұсында Шахановтың бұрма­ланған бір сөзін ту ғып көтеріп, мұндай абыройсыз қимылға баруы шектен шыққан ұят іс болды…» «Желтоқсан рухы» қоғамдық бір­лес­тігінің атынан: Бақтыбек Иман­қожа (төраға), Құрманғазы Айтмырза, Үсіп­хан Сейтімбет, Ермұхамед Қуан­дықов, Ерлан Декелбаев, Құдайшүкір Абдуллаев; Нұрлыбек Қуаңбаев, «Жел­тоқ­сан» Республикалық халықтық-па­триоттар қозғалысының төрағасы; Жансая Сәбитова,Желтоқсан көтері­лісіне қатысушы, Алматы қалалық жап­пай қуғын-сүргін құрбандары қа­уым­дастығының төрайымы; Шора Қарабаев, Желтоқсан көтерілісіне қа­ты­сушы, Т.Рысқұлов атындағы Қазақ экономикалық университетінің доценті; Төлеген Әлжан, «Желтоқсан жаң­ғы­рығы» қоғамдық бірлестігінің төр­аға­сы, 1986 жылғы Желтоқсан оқи­- ға­сын тексеру және оған түпкілікті баға беру комиссиясы жұмысшы тобы­ның мүшесі; Ғазиз Алдамжаров, Қа­зақстан Коммунистік партиясы орта­лық комитетінің бірінші хатшысы; Дулат Исабеков, ҚР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, «Мәдениет» журналының бас редакторы; Амангелді Айталы, философия ғылымдарының докторы, профессор; Темірхан Медетбек, ақын, ҚР Мемлекеттік сый­лығы­ның лауреаты; Ғаббас Қабышұлы, жа­зушы, Халықаралық «Алаш» әдеби сый­лығының лауреаты, Қазақстанның құрметті журналисі; Смағұл Елубай, жазушы, ПЕН-клубының вице-пре­зиденті; Әзімбай Ғали, саясаттанушы, тарих ғылымдарының докторы; Рыс­бек Сәрсенбай, «Жас Алаш» газетінің бас редакторы; Ермұрат Бапи «Тас­жарған» газетінің бас оқырманы; Сер­ғазы Мұхтарбек,«Қазақстан» га­зеті­нің бас редакторы; Қоғабай Сәр­секеев, «Қазақ» газетінің бас редак­торы, ҚР енбек сіңірген қайраткері, Халықара­лық «Алаш» әдеби сыйлы­ғының лауреат; Қазыбек ИСА, «Жас қазақ үні» га­зеті­нің Бас дирек­торы, ақын, Ха-­ лық­ара­лық «Алаш» сыйлығы­ның лау­- реаты, ҚР мәдениет қайрат­кері… Барлығы 51 адам қол қойған. («Желтоқсан көтерiлiсiнiң 25 жылдығы жетiм қыздың тойындай өтпеуi тиiс» «Жас Алаш» газеті, 25 қаңтар 2011 ж.)  Алматыда кө­теріліс болып жатқан­да, желтоқсан­ның 19-ында Шаханов Мәс­кеу­де өзінің жыр кешін өт­кізіп жат­қан. Сондықтан ол Желтоқ­сан оқи­ғасына еш қа­тысы жоқ адам. Хасен Қожа-Ахмет, («Аңыз адам» журналы, №12, 2012 ж.) «Әр адамның пенделігі өз тағдырын шешеді…» Мұны ұғу қайда саған Қожа-Ахметтің Хасені. Амал нешік, қызғанышың қайсар және батыл-ақ, Асанова Ләззатқа да шаштың қара топырақ. Тағдыр сені қаралаудың сарбазы етіп қойғандай, Соттасып ең, абыройың төгілді одан айрандай. Бір пәтуә таба алмастан ісіңнен, не сөзіңнен, Қаншама адал желтоқсаншы азап шекті өзіңнен. Сенікі не? Пенделік пен қызғаныштың шатысы? «Шахановтың Желтоқсанға жоқ, – дейсің – еш қатысы!» Бүкіл Кеңес билігінің парқына мұң түсіріп, Кремльдің, Горбачевтің зәре-құтын ұшырып, Дел-сал шақта қайта оятып, ел намысын бөгелген, Қайтер еді ұлт, Желтоқсанды көтермесем егер мен? Бірақ мені мадақтаудың қажеті жоқ ол үшін, Мұнда ерлік жоқ. Ол жай ғана азаматтық борышым. Сол үшін де еңсем биік, сол үшін де асқақпын, Билік берер барлық мақтау, марапаттан бас тарттым. Қожа-Ахметтің маған қояр өкпе-назы көп екен, Менің тілдік мүддеге де «еш қатысым жоқ» екен. Жә, солай ма? Онда бір сәт үңілелік өткенге, Орыс тілі мемлекеттік мәртебе алып кеткенде, Құтылғандай иірімі мол ұлттық, тілдік азаптан, Талай рухсыз депутаттар – ұлтсыз шалақазақтар, Бір-бірімен құшақтасып, құттықтасып жатқанда, Дабырласа, қауымдаса ұлт мүддесін сатқанда, Мен зор айқай көтермесем, қанып рухсыз айызы Орыс болып кетер еді ұлттың сексен пайызы. Әрине, олар МҒҚ* боп, бас қойып зор білімге, Сөйлер еді Хасекеңнің анасының тілінде… Пайымсыздық батпағына батқан жансың белшеңнен. Ал өзіңнің бір еңбегің болды ма екен ел сенген? Шексіз даңққа құштарлығың жазды аңсаған даладай, Президент те болғың кеп жүр өз шамаңа қарамай. Жаның құмар әрқашан да дау-дамай мен шатаққа, Өзіңді сан ұсындырдың «қаһармандық» атаққа. Рас, өсек, өтірікті айналдырған ғажапқа, Сендей «рухсыз қаһарман» бар қазір біздің қазақта! Мұхтар ШАХАНОВ МҒҚ* – мордиясы ғана қазақ  ТОЗАҚТЫҢ ОТЫ... ...Хасен Қожа-Ахмет туралы 95-шы жылдары Алматының сыраханаларында естідім... «Біраз азамат кеңес үкіметіне қарсы сөз айтыпты. Әсіресе, Хасеннің екпіні басым» – дейді. Кейінірек, «Үкіметке қарсы айтылған сөз – қазақтың қамы жайлы екен»-ге ауысты... Боздатылып ішілген сыраның буымен қыза-қыза келгенде, ауызы­мен орақ орған сырахана жұрты Хасен Қожа-Ахметті «герой» жасайды... Иә, жыл артынан – жыл озды... Алдымен байқағаным: Хасағаңның мінезі «алдына келгенді – тістеп, артынан келгенді – тебетін» тапыраңдай көрінді... Тіпті, орыс билігінің айтақ Алабайы Владимир Жириновский дейтін жөйтті жекпе-жекке де шақырды... Бірақ, басын тауға да, тасқа да соққан Хасағаңды марқұм Алтекең (Алтынбек Сәрсенбаев) сабасына түсіріп, сабырына жолықтырған сияқты. Ұзын құлақтың хабары осыған сайған. Ал, Алтекеңнің қалай, кіммен, қандай әдіс-тәсілдерді қолданғаны бір құдайға аян... Сөйтіп, қазақтың саяси сахнасында Хасен Қожа-Ахметтің сорпасы суып, шәйі салқындап қалған еді... ...Енді Хасағаң шырт ұйқысынан шошып оянып, 70-ке келген қадірлі қарияның сақалына жармаса кетті. Сондағы іздегені: кеңестің кезінде жоғалтқан шындық пен әлемді алты айналсаң да, таппайтын әділдік!!! «Бақсам – бақа екен» демекші, Хасағаңның қаузауынша, қазақтың әділдігі Мұхтар Шахановқа «құрбан» болыпты... 1986 жылғы Алматыдағы желтоқсан оқиғасынада, оның жазаланушыларынада Мұхтар Шаханов «күнәға батып», «батасын беріпті»- міс. Керек десеңіз: «...егер М.Шаханов бұлай жасамағанда, желтоқсандықтар жеңіл жаза алып, ал, Қайрат Рысқұлбеков ату жазасына кесілмес еді» – деп, гөй-гөйлетеді Хасен Қожа-Ахмет. Қайдам, өзбасым Мұхтар Шахановтың – КСРО Президенті М.Горбачевтың тағында да, Қазақстанның бұрынғы басшысы Д.Қонаевпен қазіргі жетекшісі Н.Назарбаевтың орынында да, ең арғысы, желтоқсандықтар сотталғандағы прокурор ЖармақанТұяқбайтың лауазымында да «болғанын» білмейді екенмін. Өйткені, Желтоқсан қасіретінің басты күнәһарлары – КСРО басшылығы, одан қалса, жігерсіз де рухсыз жергілікті прокурорлар болатын... Хасағаңның қалт жібермейтін қырағы назарынан нағыз кінәлілердің сытылып та, құтылып та кетуіне қарағанда, әйтеуір, бір «мировойдың» орын алғаны шындық... Әйтпесе, М.Шахановтан «талап етілген» 99 желтоқсандықтың 99 миллион теңгесіне жалғыз Хасағаң құмығып қалмай ма?!. Абай үшінші сөзінде бүйдейді: «Қазақтың бір-біріне қаскүнем болмағының, бірінің тілеуін бірі тілеспей тұғынының, рас сөзі аз бола тұғынының, қызметке таласқыш бола тұғынының, өздерінің жалқау бола тұғынының себебі неде? ...әрбір жалқау кісі – қорқақ, қайратсызтартады; әрбір қайратсыз – қорқақ, мақтанғыш келеді; әрбір мақтаншақ – қорқақ, ақылсыз, надан келеді; әрбір ақылсыз – надан, арсыз келеді; әрбір арсыз-жалқаудан – сұрамсақ, өзі тойымсыз, тыйымсыз, өнерсіз, ешкімге достығы жоқ жандар шығады». Рас қой: жасың жетпіске жетіп, ақылың арнасын тапқанда; жігеріңді жанып, жұртыңды ойлағанда; рухыңды қайрап, ұлтыңды уайымдағанда; жаның ажалау болар қандастарыңмен жақындарың «ешкімге достығы жоқ жандар» болып шығып, жағаңа жармасса, ол-олма, жауыңның жуындысына алданып, алды-артыңнан арпылдаса – табаға салып қуырғандай нағыз тозақтың оты осындай-ақшығар... ...Мұрыныма сонау замандағы сырахананың сасық исі келеді... Қажымұқан ҒАБДОЛЛА