АҚЫНДАР АҚЫНДАРҒА ҮН ҚАТАДЫ

Төлеген Айбергенов пен Мұхтар Шаханов

Әз Наурыз – Жаңа жылымыздағы белгілі ақын Байбота Қошым-Ноғайдың бай идея, бағалы бастамаларының бірі – «АҚЫНДАР АҚЫНДАРҒА ТІЛ ҚАТАДЫ» айдары. Ақындардың бір-біріне арнаған жалынды жырларын жариялай отырып, қазақтың сөз ұстаған қаламгерлерін осы бастаманы іліп әкетуге шақырамыз.

САҒЫНЫШ

Мұхтар Шахановқа І Сағындым, жаным, мен сені! Көркіңді жүрген қуаныш қылып мендей ме екен бар ағаң... Шын інім болсаң, бас бұрма, жаным, өсек-ғайбатқа бораған. Қажет жерінде қатыгездік пен қаталдық керек, десек те, Адамның заңғар ұлылығын сен сағынышымен есепте. Онсыз сен, тіпті, тұлпар да болсаң, қосыла алмайсың қатарға, Әуелі әбден сағынып алмай, шығушы болма сапарға. Сағынбай барсаң теңіз де сенің тебіренбес жастық шағыңдай, Бұлбұлдың даусын ести алмайсың,бауларға кірсең сағынбай. Сағынбай барсаң таулар да сенің алдыңнан шықпас асқақтап, Ойлауың мүмкін дүниені мынау кеткен екен деп тас қаптап... Үмітке толы, арманға толы әр жерде бір түп қарағай, Сағынбай жүрсе, қалуы мүмкін жамырасуға да жарамай. Биікте тұрған таулар да мынау нұрына таңның боялған, Сені мен менің ғасырлап күткен сағынышымнан оянған. Балалар бізді сағынған, жаным, арманның аңсап биігін, Әжелер бізді сағынған, жаным, талдырып асқар иығын. Көкірегіңде сағыныш барда мұрат та сенде бар, жаным, Алдыңда тұрған қыраттың саған көрінбей жатқан ар жағын Жазира белдер қуанышыңды болмасын мәңгі шектемек, Алдыңнан орман кес-кестеп шықса, сағынышыңмен көктеп өт! Мен бұны саған жазып отырмын, арманымды орап сезімге, Жан-жақтан түскен шұғыланың бәрін сағынып жүрген кезімде. II Сағыныш жайлы қайтадан толғау болар да, бәлкім, қолайсыз, Дегенмен, жаным, көгілдір дүние сағынбағасын арайсыз. Өмірде мынау сағынбағандар – бақытсыз, бақсыз, талайсыз Қазақтың жыры Абайсыз! Өткелі қыруар жолдарда жанға батқан да шығар сан ызғар, Бір қасық суды аңсатқан шығар сан тарам – сарша тамыздар, Бірақ та, жаным, өледі қыран қияға самғап баратып, Болғасын бейбақ өз жүрегінің сағынышына қарыздар. О, шіркін, менің сағынышымдай көлемі шексіз болса аудан, Ондағы жандар көз ашпас еді-ау қуану менен шаршаудан. Сүйем мен сені, сүйем мен сені, көкірегі ыстық дүние, Тұратын түгел сағыну менен аңсаудан! Сағыныш деген – молшылық қазына, бола да берер артық-кем, Ал нағыз асқақ сағыныштарда араның балы бар, тіптен. Мен мынау ыстық жүрегімменен қара тасты да сағынам, Қаланып қалса тәртіппен! Сағыныш деген алдыңда тұрған ақ ала басты көк заңғар, Бақытың сенің – бағытын солай бара жатса алып пәк жандар. Заманым менің жанарымда алып сағыныш болып жарқылдап, Ағады тынбай күңіреніп-сыңсып аэропорттар мен вокзалдар. Сағыныш шалғай сапарларыма жасаған шақта иелік, Кеудеме менің сан рет кеткен табан астынан күй еніп. Қойнымда менің қалғиды бүгін ақ жүпар әлем, қыз-өмір, Сол сағыныштың кірпіктеріне сүйеніп... Мен бүгін сонау көгілдір көлге сағынып ұшып барамын, Бірге қақ қанат қасымнан қалмай, сағынып көрген қарағым, Жалғасын сен айт бұл асқақ әннің, жабылып кетсем егер мен Ғұлама жылдар судырлатқанда парағын. Қараңғы түнде қамығып жүрсең, қанатына алып қаусырар Бұл өзі, жаным, әйбат-ақ дүние, күні жоқ тіпті таусылар. Сағыныштарда төбеңнен өтер түйдек те түйдек көш болып Көктемдегі барлық тырнаның даусы бар! Зулайды ол бүгін – тұсымда менің жаңғырып барлық ендікпен, Сұрша құмдарға, қүм шағылдарға таңдайы кеуіп, сел күткен, Егер сен жарық жанарыңды алсаң қайғы мен мұңға қаптатып, Сағынып жүрмегендіктен! Сағыныш деп ұқ жүйткісе поезд босағасына әнді іліп, Сағыныш деп ұқ далалар жатса, қалалар жатса жаңғырып. О, сәлем саған, шартарап қырға жұлдыз боп ағып баратқан Өз жүрегімнің түкпіріндегі тұңғиық, түпсіз мәңгілік! III Ей, адамдар! Айналайын туғандар, Жалғыз минут тыңдаңдар! Мен сендерге көп болды сыр шертпедім, Қазір түгел көкірегім өрт менің! Шартарапқа жүргеніммен жүз аттап, Бұрын мұндай кермеп едім ұзақтап. Бір сағыныш мәңгі-бақи дос еткен Қазір мені жұлып алды төсектен. Жатыр екем, оянсам, Көкірегімде астаң-кестең басталып, Жастығыма жас тамып! Шырт ұйқымнан жұлмалап, Сағындырып оятты үш нәрестем. Иә, кәдімгі ұшан-теңіз арманның Ұшындағы үш-ақ түйір тал өскен. Басқа дүние шығып кеткен бәрі естен. Ұзақ жолдан шаршап келгем, Жыр жазатын халде емен, Жындандым ба әлде мен?! Мұндай түстер бұрын маған енбеген, Онсыз да мен сағыныштан кенде емен. Мұндай халді шерткен бір кез өртене Жұмағали жырына да сенбегем. Саясында болдым мен сан шынардың, Мен жүз қызға ғашық болған шығармын. Адаммын ғой, шын сағыныш тән маған, Бірақ менің тамды бүгін көз жасым Сол қыздардың біріне де тамбаған. Қазір менің ессіз шөлім басталды, Еш қайнардан қанбаған... Ей, адамдар! Айналайын жыр кені, Менің осы қайнарымнан қанып іш! Әкем өлген кезінде де бұл мені Өртемеген сағыныш! Мен сағынбас адамдармен дос емен, Сан ағынға келдім толған кесемен. Жүрмін қазір көрінгеннің баласын Ұстап сүйіп көшеден. Мен осынау азын-аулақ жасымда Сан заңғарлар төсінен Сан дария кешіп ем. Құштарлығым бермегесін тіпті бой, Бәрі бұдан терең болмай шықты ғой. Ешқашан да менің мынау кеудемде Ешбір теңіз мұншалықты тасқан жоқ. Мен бармаған аспан жоқ, Бәрі мұның биігінен асқан жоқ. Мен осынау азын-аулақ жасымда Жүрегімнің лапылдаған отымен Сан жолдардан өтіп ем, Сан орманның ұшар басын идіріп, Сан тұлпардың құйрығын шарт түйдіріп, Сан жарыққа өз шұғыласын сүйдіріп. Бірақ менің мына мөлдір өз дертім, Бара жатыр тиген жерін күйдіріп... IV Сағыныш! Көбірек жүріп кеттім-ау деймін көшеңнен, Жиірек тартып кеттім-ау деймін кесеңнен. Артық та болар ма екен-ау осынау зымыран жылдар ішінде, Күн сайын сені жүз рет көрдім десем мен! Көріндің маған түнекте – жарық, өкпе түс болып түстіктен, Сөйлейді сенің тіліңде барлық құс біткен. Махаббатымсың сен менің Сан рет лаулап күйдіріп ала жаздаған Жүрегімдегі ыстықпен. Жолықтың ару армандар болып алысқа тартқан жолда кең, Босатып қайта қоя да бергем, қондырып алып қолға әрең. Орамал сыйлап Оралда қалдың қара бұрымды қыз болып, Сағынып кеткем сонда мен. Кірпігімді ілмей қарадым саған, найзағай болып көк тілсең. Жұлдызды күндер, басымнан талай өттің сен! Көзтаңбақ ойнап көгілдір Ертіс кешінде Омырауымның түймесін үзіп кеттің сен... Болдың сен маған күндерде қиын дос сенген, Сен барда, жаным, еш сөнбен. Жердегі барлық арбалар, Вагондар, платформалар, Тарта алармысың жабылып, Осынау байтақ сағынышыммен көшсем мен?! Осылай да бір өссем мен! Қарар еді онда әлем де маған көз қанбай, Сағыныштардың керуеніндегі саз қандай! Көшер еді онда дүние түгел, Жер түгел, Ормандар, таулар жұпар иісімен қозғалмай... Соңғы бір жылдар есімнен кетпей, түсіме сен ең көп енген, Ағып та жүрсің ракеталар керуені болып төбемнен. Жолдарың сенің осал да маған соққан жоқ, Сағынып өттім дегенмен! Төлеген АЙБЕРГЕНОВ.

ТӨЛЕГЕН АЙБЕРГЕНОВКЕ ЕСКЕРТКІШ

І Сағындым, аға, мен сені! Қатал ғой тағдыр, аяулы таңым, сөнгенің қалай атпастан, Келуші ең іздеп жайдары жазда келемін деп те айтпастан. Сонан соң біздер кетуші ек күнде тоқталмай қыр мен қырды асып, Мақпалдай әсем далада мынау жатушы ек бірге сырласып. Сонан соң тағы еркелей басып, баратын едік көлге де, Қызғалдақ құмар даланың күйін сіміре жұтып кеудеге. Бозторғай әнін беріле тыңдап, алғандай болып жылға азық, Жаныңа нұрлы армандар толып, отыратын едің жыр жазып. Алдыңнан таулар орамал бұлғап, алдыңнан өзен тербеліп, Өрліктің күйін сыбырлап қана айтатын саған жел келіп. Бір іңкәр оймен қадала қарап тұрушы ең тауға еңселі, Осындай сәтте көруге қандай құштар ем, аға, мен сені. Сен туған жерге бір нәзік мұңмен қарайды бүгін Ай да көп, Таулар да менен сұрайды күнде тау мінез ұлым қайда деп? Көктемгі шақта екеуіміз бірге қыдырған дала еркіндеп, Кінәлі көзбен қарайды маған, неге сен жалғыз келдің деп. Үйіңе барсам егіле берем алуан-алуан ойға кеп, Кішкене ұлың сұрайды менен, сұрайды әкем қайда деп. Мен үнсіз қалам. Сұрайды таулар, сұрайды ұлың қайтадан, Не деймін оған? Қалайша сені өмірде жоқ деп айта алам?! Қатал ғой тағдыр. Аяулы таңым, сөнгенің қалай атпастан? Келуші ең іздеп жайдары жазда келемін деп те айтпастан. Бейнеңе сенің қаншама досың сағынышымен гүл егер, Сағындым сені, егерде қазір қабірде жатсаң түрегел! Қоштаспай жатып жазбенен тағы келіп те жетті күз деген. Аяулым менің, жаз ба едің сен де қоштаспай кеткен бізбенен?! ІІ Бірімізді біріміз қуат көріп, Бірімізден біріміз шуақ көріп, Бірімізге біріміз пана болып, Мен іні боп, сен қимас аға болып, Дарқан көңілің шалқитын дала болып. Кәусарынан достықтың қанын ішіп, Бір тілектің бойынан табылысып, Сәл көрмесек сабылып, сағынысып, Жолығуға асықтық алып-ұшып. Көз жазбаған перзент ең ұлы ағыннан, Неге түстін, ертерек пырағыңнан. Жылдар тұрып қалса да арамызға, Қыран даусың кетпейді құлағымнан. Сағынышың сенімге толтырылған, Қол бұлғайды күлімдеп зор тұғырдан. Сенің адал достарың әлі күнге Мені демеп келеді қолтығымнан. Арадағы достықтың, ұлы аруақтың Құдіретін өзіңдей ұға алмақ кім? Сенің жырың тұғырға мінген күні Мен үйімде шаттықтан жылап жаттым. Күндер заулап көшкенмен бөктеріле, Заман бізді қақпапты шеткеріге. Мен қуанам: Досымыз былай тұрсын, Жауымыздың бірігіп кеткеніне. Шын достықтың қашанда арманы асыл, Асыл ниет қалайша самғамасын?! Сен бар жердің бәрінде мен жүремін, Мен бар жердің бәрінде сен боласың! Мұхтар ШАХАНОВ.